ماهیت فقهی جوایز بانکی
جوايز بانكها مشمول چه عنوان فقهى مى باشد؟
نوعى هبه بلاعوض براى ايجاد انگيزه سپرده گذارى است.
حکم مالکیت جوایز کارت قرعه کشی محصولات غذایی
پسرم چند عدد از كارت هاى قرعه كشى يكى از محصولات غذايى را به همراه خواهرخانم خود، بدون اطلاع ما به نام دختر كوچكم كه هفت سال دارد پر مىكند و در جريان قرعه كشى از هشت جايزه ويژه، دخترم برنده ماشين پرايد مىشود. پسر بنده پس از اطّلاع از برنده شدن خواهرش موضوع را به بنده اعلام كرده، كه من موضوع را جدى نگرفتم. او از اين بىاعتنايى بنده سوء استفاده نموده و قسمت دوم كارت را كه نزد وى بوده است به كارخانه آن محصول غذايى فرستاده و منتظر رسيدن ماشين مىماند. ولى از آنجا كه كارخانه ماشين را به صاحب كارت برنده مىدهد، تلاش وى براى گرفتن ماشين بىنتيجه مىماند. بدين جهت كارخانه به ما تلفن مىكند و خبر از برنده شدن دخترم مىدهد. به همراه دخترم به مشهد مقدس رفتيم و ماشين خريدارى شده كارخانه را كه به نام فرزندم سند شده بود تحويل گرفتيم اكنون پسرم و خواهر و پدرخانم ايشان مدعى اشتراك در ماشين مذكور هستند، ولى بنده زير اين بار نرفتم اما اين فكر كه شايد براى آنان نيز از نظر شرعى حقى باشد بنده را آزار مىدهد. نظر حضرتعالى چيست؟
جايزه متعلّق به كسى است كه كارت قرعه كشى به نام او بوده است. واگر اشخاص ديگر در اين زمينه متحمّل مخارج و زحماتى شده و قصد مجّانى نداشته اند بايد مخارج و اجرة المثل زحمات آنها را پرداخت كرد.
مالکیت جایزه حساب پس انداز
این جانب با یکى از اقوام خود صحبت نمودم که حواله وام قرض الحسنه اى را به نام ایشان از بانک بگیرم، ایشان وام را دریافت کرد و کلا مبلغ آن را جهت رفع مشکلاتم به من داد و اقساط آن را من داده و مى دهم، جهت دریافت وام ابتدا حساب پس انداز باز مى کنند که کارمزدها را از آن برداشت کنند، اینک با توجّه به این که صاحب دفترچه از خود هیچ گونه هزینه و سرمایه اى نداده است، این دفترچه پس انداز مبلغ 450000 ریال جایزه برنده شده است، این جایزه از آن کیست و یا به چه نسبت به من مى رسد؟
احتیاط این است که در اینگونه موارد، صاحب پول و صاحب حساب با هم مصالحه کنند.
حکم تشویق به سپرده گذاری به وسیله جایزه
گاهى بانکها به منظور ترغیب مشتریان که پولشان را به بانک بسپارند و یا حساب باز کنند جوایزى از طریق قرعه کشى قرار مى دهند کسى که قرعه به نام او اصابت کند جایزه اى مى برد آیا این عمل جایز است و جایزه حلال مى باشد؟
اگر این کار واقعى باشد نه براى فریب مردم جایز و حلال است.
حکم فروش اوراق بهادار توسط برخی از دولت های اسلامی
برخى از دولتهاى كشورهاى اسلامى براى سرمايه گذارى در طرحهاى مختلف اقدام به پخش اوراق بهادار مى كنند، كه قيمت هر برگه همانند اسكناس در آن درج شده است. دولت در ازاى خريد اين برگه بدون هيچ گونه شرط از طرفين دو امتياز به خريدار مى دهد، اوّل اين كه پول درج شده در آن برگه ها براى صاحبان آن محفوظ است. دوّم اين كه صاحب برگه مى تواند در قرعه كشى شركت كند. الف) آيا خريد اين اوراق و گرفتن چنين جايزه اى جايز است؟ ب) در صورت جواز در فرض اوّل (چنانچه اكثر فقها آن را جايز دانسته اند) آيا خريد و فروش امتياز دوّم، كه فقط شركت در قرعه كشى است و عرفاً يك امتياز و حق محسوب مى گردد، يعنى اسقاط حق در مقابل پول جايز است؟ج) در صورت جواز در مسأله اوّل، از آنجا که سرمايه اوراق بهادار در طرحهاى مختلف استفاده مى شود؛ و با توجّه به پيشرفت و توسعه طرح، قيمت آن افزوده مى شود ولى دولت موظّف به پرداخت همان مقدار مندرج در برگه است، در حالى كه در بازار آزاد قيمت آن بالاتر از قميت مندرج مى باشد، آيا خريد و فروش اين برگه با قيمت بالاتر جايز است؟
الف) در صورتى كه دولت به صورت دلخواه و بدون شرط قبلى، به قيد قرعه از ملك خودش به تعدادى از صاحبان برگه جايزه بدهد، مانعى ندارد.ب) این کار خالى از اشكال نيست.ج) هرگاه اين اوراق بيانگر مشاركت در طرحهايى باشد و سهم خود را در آن طرحها به مبلغ بيشتر يا كمترى بفروشد مانعى ندارد.
حکم واریز پول برای قرعه کشی بانک
واريز نمودن پول به مقدار معيّن جهت قرعه كشى چه حكمى دارد؟ اگر شرط نكند كه پول را به اين جهت واريز مى كند، بلكه داعى او اين امر باشد، تغييرى در حكم ايجاد خواهد شد؟ اصولاً آيا بين شرط و داعى فرقى هست؟
اگر شرط كند اشكال دارد، ولى اگر جنبه داعى داشته باشد اشكال ندارد؛ و تفاوت اين دو از اين جا روشن مى شود كه شخص سپرده گذار براى خود حقّ مطالبه از بانک قائل نباشد.
