اجبار قاتل به پرداخت دیه به جای قصاص
اگر ولىّ دم در قتل عمد به جای قصاص مطالبه دیه کند، و قاتل حاضر به پرداخت آن نشود، آیا مى توان او را به پرداخت دیه محکوم نمود؟
دیه در قتل عمد تنها با توافق طرفین قابل وصول است، و نمى توان قاتل را اجبار کرد.
ادعای اعسار جانی که محکوم به دیه
فردى عمداً چشم کسى را از بین برده، و طبق شهادت شهود و تحقیق از طرفین، موضوع پرونده از موارد قصاص تشخیص داده شده است. ولى جانى قبل از صدور حکم تقاضاى تبدیل قصاص به دیه را نموده، و مجنىّ علیه نیز موافقت کرده، و حکم به دیه صادر شده، ولى بعد از قطعى شدن حکم دادگاه بدوى و تجدید نظر، محکوم علیه مدّعى اعسار شده است آیا تقاضاى اعسار با توجّه به این که قصاص با درخواست مصدوم به دیه تبدیل شده، قابل رسیدگى است؟
در صورتى که شرایط شخص جانى تغییر نکرده، ادّعاى اعسار از او پذیرفته نیست; ولى اگر شرایط عوض شده، مثلا در این اثنا ضرر و زیان مهمّى به او رسیده، این ادّعا با شهادت شهود از او پذیرفته مى شود.
حق زوجه در صورت تبدیل قصاص به دیه
چنانچه عدّه اى از اولیاى دم خواهان قصاص باشند، آیا سهم الدیه همسر در احتساب سهم الدیّه سایر اولیاى دم (اعمّ از صغار و کبار که تقاضاى دریافت دیه نموده اند) تأثیر گذار است؟
زوجه سهمى در قصاص ندارد; ولى اگر تبدیل به دیه شود، سهم مى برد.
رجوع اولیای دم از قصاص به دیه
اگر اولیاى دم تقاضاى قصاص کنند، آیا تا قبل از اجراى حکم فقط مى توانند عفو کنند؟ یا امکان مطالبه دیه نیز وجود دارد؟ آیا در این حالت مى توانند با قاتل مصالحه و چیزى زاید بر دیه مطالبه کنند؟
مى توانند قصاص را با رضایت قاتل به هر چیزى تبدیل کنند، ولى رعایت انصاف در هر حال خوب است.
تبدیل قصاص به دیه توسط ولی امر
آیا ولىّ امر مى تواند بر خلاف درخواست ولىّ دم، یا مجنىٌ علیه بنا به مصالحى قصاص را به دیه تبدیل نماید؟ و در این صورت مسئول پرداخت دیه کیست؟
در شرایط عادى چنین حقّى ندارد; مگر این که اجراى قصاص سبب مفسده مهمّى شود و مسئول پرداخت دیه جانى می باشد.
موارد تبديل قصاص عضو به ديه
در مورد قصاص چه مواردی قصاص تبديل به ديه ميشود؟
در مواردی که قصاص خطرناک است و در موارد دیگری مانند جایی که جانی مردد بین دو یا چند نفر باشد و مواردی که رعایت مماثلت عادتاً امکان پذیر نباشد و مانند آن، قصاص تبدیل به دیه میشود.
پرداخت دیه در صورت عدم دسترسی به قاتل
هرگاه قاتل فرار کند و تا هنگام مُردن به او دسترسى نباشد، در این صورت تکلیف دیه چیست؟
مى توان دیه را از اموال او برداشت.
رجوع اولیای دم از دیه به قصاص
در صورتى که اولیاى دم تقاضاى دیه کرده باشند، آیا قبل از دریافت آن مى توانند از نظر خود رجوع، و تقاضاى قصاص کنند؟ بعد از وصول دیه چطور؟
بعد از وصول دیه جایز نیست; و قبلا هم اگر مصالحه شرعیّه بر دیه انجام شده باشد، تغییر آن جایز نیست.
مصالحه به کمتر از دیه توسط ولی صغیر
چنانچه ولىّ قهرى بخواهد صبر کند تا ولىّ دم صغیر بالغ شده و خود تصمیم بگیرد، مصالح مهم از وى تفویت مى شود (مثل این که قاتل پیرمردى 80 ساله و ولى دم پسر 2 ساله اى باشد که اگر بخواهند صبر کنند تا وى بالغ گردد به احتمال زیاد قاتل مى میرد، و حقّ ولى دم نسبت به قصاص و دیه از بین مى رود.) در چنین صورتى تکلیف ولىّ قهرى چه می باشد ؟
در این گونه موارد غالباً غبطه و مصلحت صغیر در گرفتن دیه است; به هر مقدار که جانى حاضر و راضى شود.
حکم قصاص موردی که ولی دمی` خود پسر قاتل است
اگر پدر بزرگ نوه خود را که تنها ولی دم او پدرش است بکشد، ولی دم که پسر قاتل است می تواند قصاص کند؟
مشکل است و باید به دیه مصالحه کند.
تبدیل قصاص به دیه در صورت علم اجمالى به وجود قاتل بین دو
آیا در جایی که علم اجمالى به وجود قاتل بین دو یا چند نفر باشد، آیا مى توان با تمسّک به قرعه حکم قصاص یا دیه را اجرا نمود؟
در این گونه موارد به هیچ وجه، حکم قرعه جارى نمى شود، و باید دیه در میان دو یا چند نفر به طور مساوى تقسیم شود.
