şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

Məsələ 1538: Əgər xəzinənin ixracı üçün müəyyən qədər xərc çəkibsə onu çıxmalı, qalanının xümsünü isə verməlidir.

Məsələ 1539: İki və ya daha çox adam xəzinə tapdıqları halda şərikdirlər, müqavilələrinə uyğun əməl etməlidirlər və hər birinə düşən pay nisab həddinə çatsa xümsü var.

Məsələ 1540: Bir şəxs aldığı heyvanın qarnından müəyyən mal tapsa və o malı satıcının olduğunu ehtimal versə, vacib ehtiyata əsasən, ona xəbər verməlidir. Onun malı olmaması mə’lum olsa, tərtiblə əvvəlki sahiblərindən də soruşmalıdır. Onlardan heç birinin malı olmadığı mə’lum olsa, mal onun sayılır və müstəhəbb ehtiyata əsasən, onun xümsünü, nisab həddinə çatıb-çatmamasından asılı olmayaraq, mə’dən xümsü kimi verməlidir.

Məsələ 1541: Əgər bir nəfər balıq alıb qarnından gövhər tapsa, gövhər onu ovlayan ovçunun, ayrısına satdığı adamın və yaxud ondan qabaqkı satıcıların yox, özünündür və ehtiyat müstəhəbbə görə, onun xümsünü verməlidir.

Məsələ 1542: Əgər halal mal haram mala, ayrıd edilə bilməyəcəyi tərzdə qarışsa və haram malın sahibi və miqdarı mə’lum olmasa, bütün malın xümsü verilməlidir və qalan mal ona halal olur.

Məsələ 1543: Əgər halal mal harama qarışsa və o malın miqdarını bilsə (məsələn, üçdə birinin haram olmasını bilsə), ancaq sahibini tanımasa, o miqdarı həm xüms və həm də sədəqə üçün istifadə edilən yerə xərcləsin (məsələn, seyid fəqirlərə).

Məsələ 1544: Əgər halal mal harama qarışsa və insan haram malın miqdarını bilməsə, ancaq sahibini tanısa, gərək bir-birləri ilə razılaşsınlar. Amma malın sahibi razı olmasa və qətiyyətlə müəyyən bir miqdarın onun olduğunu bilsə (məsələn, dörddə biri) və ondan artığında şəkk etsə, yəqin etdiyi miqdarı ona qaytarmalı və ondan artıq hissəsinin onun olmasını ehtimal versə, onunla bölməlidir.

Məsələ 1545: Əgər harama qarışan halal malın xümsünü verib sonradan haram malın xümsdan çox olmasını bilsə, vacib ehtiyata əsasən, xümsdan artıq olduğunu bildiyi miqdarı həm xüms və həm də sədəqə üçün istifadə edilən yerə xərcləsin.

Məsələ 1546: Əgər harama qarışmış halal malın xümsünü versə və sonradan sahibi mə’lum olsa, vacib ehtiyata əsasən, gərək əvəzini ona versin. Habelə, əgər sahibini tanımadığı malı onun adından sədəqə versə və sonradan sahibi tapılsa, buna razı olmasa, (yuxarıda qeyd edilən hökm icra edilməlidir).

Məsələ 1547: Əgər insan malının ayrılarının malı ilə qarışdığını və onun miqdarını və sahibinin bir neçə müəyyən şəxsdən ibarət olduğunu bilsə və ancaq dəqiq şəkildə sahibinin kim olduğunu bilməsə, gərək malı onların hamısının arasında bərabər şəkildə bölsün.

Məsələ 1548: İnsan dənizin dibinə girməklə oradan lö’lö, mərcan və s. kimi cəvahirlər çıxarsa onun xümsünü verməlidir. Bu şərtlə ki, onun qiyməti, çıxarılmasına sərf edilən xərclər azaldıqdan sonra, bir şər’i misqal olan qızıl sikkədən (şər’i misqal 18 qızıl noxud miqdarındadır) az olmasın. Bu cəvahirlər istər mə’dən əşyalarından olsun, istərsə də bitkilərdən, bir dəfəyə və ya camaatın bir dəfə hesab etdiyi ardıcıl və fasiləsiz olaraq bir neçə dəfəyə dəryadan çıxarmış olsun; istər çıxardığı şey bir növdən olsun, istərsə də bir neçə növdən.

Məsələ 1549: Əgər bir neçə nəfər dənizdən cəvahir çıxartsa, vacib ehtiyata əsasən, hər birinə düşən payın nisab həddinə çatması lazım deyil; ümumilikdə nisab həddinə çatsa, (onun) xümsünü verməlidirlər.