şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

‌ Деловое объединение (мудараба)‌   ‌       Положение 2418: Деловое объединение – это объединение, в которое один человек или группа людей вкладывает капитал, а другой человек или другая группа людей вкладывает свой труд. Полученную прибыль они делят между собой в соответсвии с заключенным между ними договором. ‌   ‌       Положение 2419: Капиталом, который вкладывается в деловое объединение, может быть любое имущество. Также вкладываемый другой стороной труд необязательно должен быть связан с торговлей. Труд может быть связан с производством, сельским хозяйством и так далее. ‌       Не запрещается покупка акций промышленных предприятий и получение с них дивидендов. ‌   ‌       Положение 2420: Прибыль обеих сторон в деловом объединении необязательно должна состовлять половину, треть или четверть всей прибыли. Можно заключить договор о получении любой части прибыли, но при условии, что общая прибыль делового объединения будет больше этой суммы. ‌   ‌       Положение 2421: Если в деловом объединении банков и их вкладчиков будут соблюдаться все шариатские условия, то подобное деловое объединение будет верным. Если же эти условия не будут соблюдены и останутся только на бумаге, то деловое объединение не будет верным.‌   ‌       Положение 2422: Допустим, деловое объединение терпит убытки. Если в этих убытках не было вины вкладывающей труд стороны, то все убытки несет сторона, которая внесла капитал. ‌       Не дозволяется перекладывать убытки на вкладывающую труд сторону, а также не дозволяется делить убытки между обеими сторонами. ‌   ‌   ‌   ‌

Məsələ 1. Müsəlman olan şəxs dinin əsas etiqadi məsələlərində üsulidində bir başqasına təqlid edə bilməz, gərək həmin məsələlərə öz düşüncəsi tutumunda dəlil əsasında etiqad bəsləsin. Amma furuidində, yəni ehkama (əməli göstərişlər) müctəhid olduğu təqdirdə (yəni ilahi hökmləri dəlil əsasında özü ələ gətirə biləndə) öz rəyinə əməl edər, özü müctəhid olmadıqda isə müctəhid olan bir şəxsə təqlid edər, necə ki, insanlar anlayışları və ixtisasları olmadığı sahələrdə həmin sahənin mütəxəssisinə müraciət edir, ona təqlid edirlər. Həmçinin, ehtiyata da əməl edə bilər. Yəni öz əməllərində elə bir şəkildə rəftar etmiş olsun ki, vəzifəsini yerinə yetirdiyinə yəqin hasil etmiş olsun. Məsələn, müctəhidlərdən bəzisi bir əməli haram, digərləri isə onu halal bilirlərsə, həmin əməli tərk etsin; ya bəziləri bir əməli müstəhəb, digərləri isə vacib hesab edirlərsə, həmin əməli yerinə yetirsin. Lakin ehtiyata əməl etmək çətin olduğundan və fiqhi məsələləri geniş şəkildə bilməyi tələb etdiyindən, insanların əksəriyyəti üçün asan yol müctəhidlərə müraciət edib, onlara təqlid etməkdir.

Məsələ 2: Hökmlərlə müctəhidə təqlidin mahiyyəti müctəhidin göstərişinə əməli istinad edilməsidir. Yə’ni təqlid edən insan öz əməllərini müctəhidin göstərişləri ilə şərtləndirir.

Məsələ 3: Təqlid edilən müctəhid: kişi, həddi-büluğa çatmış, ağıllı, on iki imamçı şiə, halal yolla doğulmuş (halalzadə), həmçinin vacib ehtiyata əsasən, ədalətli və diri olmalıdır. (Daxilindəki Allah qorxusu səbəbindən böyük günahdan çəkinən və kiçik günahları təkrarlamayan şəxs ədalətli sayılır).

Məsələ 4: Müctəhidlər arasında müəyyən bir məsələyə münasibətdə fikir ayrılığı varsa, daha elmli, (ə’ləm) müctəhidə təqlid etmək lazımdır.

Məsələ 5: Müctəhidi və daha elmli müctəhidi üç yolla müəyyənləşdirmək olar:A) Elm əhli olan insan özü müctəhid və daha elmli müctəhidi tanıya bilər.B) Elm əhlindən olan iki ədalətli şəxs ona bu barədə mə’lumat verdiyi halda (başqa iki alim onların dediyinin əksinə şəhadət verməsin).V) Müctəhid və ya daha elmli müctəhid elm əhli arasında və elmi dairələrdə o qədər məhşur ola bilər ki, insan buna əmin olar.

Məsələ 6: Daha elmli müctəhidi dəqiq tanımaq mümkün olmadıqda vacib ehtiyat budur ki, insan daha elmli saydığı müctəhidə təqlid etsin. Əgər bir neçə müctəhidi elm baxımından fərqləndirə bilməzsə, onlardan istənilən birinə təqlid edə bilər.

Məsələ 7: Müctəhidin fətvasını öyrənməyin bir neçə yolu var:a) Müctəhidin özündən eşitmək və onun əlyazmasını görmək;b) E’tibarlı sayılan risalədə görmək;v) E’tibarlı bir şəxsdən eşitmək;q) Fətvanın xalq arasında xatircəmliyə səbəb olacaq qədər məşhur olması.

Məsələ 8: Əgər insan müctəhidin fətvasının dəyişdiyini güman edərsə, araşdırma aparmayıb əvvəlki fətvaya əməl edə bilər.

Məsələ 9: Əgər bir Məsələ ilə bağlı müctəhid qəti fətva verməmişsə, sadəcə ehtiyat əsasında müəyyən şəkildə əməl etməyi söyləyirsə, elə bir ehtiyat vacib ehtiyat adlanır. Təqlidçi ya onun söylədiyinə əməl etməli, ya da başqa eyni rütbəli və yaxud daha ələm bir müctəhidə üz tutmalıdır. Bu müctəhid bir məsələ ilə bağlı qəti fətva vermişsə, məsələn, namazda iqaməni müstəhəb saymışsa, eyni zamanda onu tərk etməməyi ehtiyat bilmişsə, elə bir ehtiyat, müstəhəb ehtiyat adlanır. Təqlidçi bu göstərişə əməl edib-etməməkdə azaddır. Əgər müctəhid bir iş haqqında “təəmmul məhəlli” və ya “işkal məhəlli” sözlərini işlədirsə, təqlidçi ya ehtiyata əməl edər, ya da başqa birinə üz tutar. Amma müctəhid bir məsələ ilə bağlı “zahirdə belədir” və ya “daha qüvvətli nəzər belədir” (“əqva”) tə’birlərini işlədərsə, bu tə’birlər fətva sayılar və təqlidçi ona əməl etməlidir.

Məsələ 10: Əgər insanın təqlid etdiyi müctəhid dünyasını dəyişərsə, ona təqlidi davam etdirmək olar. Həmin müctəhid daha elmli olduqda təqlidi davam etdirmək vacibdir. Bir şərtlə ki, bu işdə onun fətvasına əməl etmiş olsun.

Məsələ 11: İnsan təqlidə başlayarkən dünyasını dəyişmiş müctəhidin fətvalarına təqlidə başlaya bilməz. Vacib ehtiyata əsasən o müctəhid ə’ləm olarsa belə, təqlidə bu şəkildə başlamağa icazə verilmir.