şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

Casusları müharib qələmə vermək çətindir. Çünki müharibin hədislərdə və fitvalarda olan tərifini casusa tətbiq etmək olmur. Lakin bəzən casusluğun elə formaları meydana çıxır ki, müharibdən daha kəskin, daha güclü nəzərə çarpır. Ümumiyyətlə, casusluğu onların gördükləri işlərə uyğun olaraq qisimlərə bölmək lazımdır: əgər İslamın dayaq sütunlarını sarsıdan, İslam hökumətinin sabitliyini pozan, müsəlmanların canını bu yolla təhlükəyə salan məlumatlara aid olsa, şübhəsiz, bu casus ölümə (edama) məhkumdur. Habelə, onun xaricə verdiyi məlumatlar fəsadın böyük miqyasda yayılmasına səbəb olsa, belə ki, “müfsid fil-ərz” ünvanı əsil mənasında ona aid olunsa, yenə də ölümə məhkumdur. Lakin yuxarıdakı variantların heç biri olmayan xırda məsələləri, misal üçün, çox da əhəmiyyəti və təhlükəsi olmayan məlumatları yadellilərə verərsə, təzir qanunları ona şamil olacaqdır. Təzirin miqdarı isə onun casusluğunun vurduğu zərərin miqdarı ilə mütənasib olacaqdır.

Onlar əlindəkilərə zamindirlər.

Onun əvvəlcədən sahib olduğu və ya sonradan əldə etdiyi əmlakın hamısı müsəlman varislərinə çatır.

Əgər əmlakın övladınızın mülkiyyətinə keçməsini və mənfəətinin isə ömrünüzün sonuna kimi sizin olmasını nəzərdə tutmuşdunuzsa, onun dünyadan getməsi ilə əmlak onun varislərinin mülkiyyətinə keçir, siz isə ömrünüzün sonuna qədər təkcə mənfəətlərin sahibisiniz.

Ehtiyat, sair varislərlə müsalihə etmək (onların razılığını əldə etmək) və varislərin arasında azyaşlı (səğir) olduğu təqdirdə onun haqqını verməkdir.

Yuxarıdakı məsələ kimidir; yalnız güllələrin sayı həddən artıq çox olarsa, bu halda vərəsələrin hamısının haqqıdır.

Bu işə razılıqları olsa və azyaşlı (səğir) olmasalar maneəsi yoxdur.

Onun ölümünə yəqin edilməyincəyə qədər əmlakı qorunub saxlanılmalıdır. Əgər bu əmlakın tələf olacağı ehtimalı varsa, şəri hakimin icazəsi ilə satılmalı, pulunu itkin düşən şəxsdən bir xəbər çıxana qədər şahidlərin hüzurunda varislərdən etibarlı olanlara verilməlidir.

Onun irsi İmama (əleyhis-səlam) və ya onun canişininə çatır.

Sualda fərz olunanlara əsasən, yalnız müsəlman varisə ondan irs çatır. Lakin belə hallarda əxlaq normalarına riayət etsələr, daha yaxşı olar.

Əgər müamilə zahirdə ciddi və ixtiyar üzündən baş vermişdirsə, əksi sübuta yetməyincə qüvvədədir. O, ölümlə nəticələnən xəstəlikdə olduğuna görə ehtiyat budur ki, yalnız əmlakının üçdə birində (müamiləyə) əməl olunsun və yerdə qalanında isə varislərlə müsalihə olunsun (razılaşdırılsın).

Atanın əvvəlcə vəfat etdiyini fərz edirik: onun malından bu övlada irs çatır, onun da irs payı yetim övladlarına yetişir. Sonra oğulun əvvəlcə vəfat etdiyini fərz edirik: onun sahib olduğu əmlakın bir hissəsi ataya və bir hissəsi onun övladlarına çatır. Bir sözlə, irs qanununa əsasən onların hər birinə digərinin əmlakından irs çatır və həmin irs onların varislərinə yetişir.

Uşaqların səhmi atanın malından götürülməli və onların vərəsələrinə verilməlidir. Yerdə qalanı isə atanın varislərinə çatmalıdır.

Hədisin mənası budur ki, ərinin uşağı olan təqdirdə zövcənin (arvadın) səhmi ilkin hökmə əsasən səkkizdə bir olacaqdır. Lakin valideynin (ata-ananın) və iki qızın səhmləri ilə yanaşı mühasibə olunarsa, onların səhmlərinin məcmusunu toplasaq 27 səhm olacaqdır. (Əgər əmlakı 24 hissəyə bölsəniz 16 pay suluseyn (üçdə iki), 8 pay suduseyn (altıda iki) və 3 pay (səkkizdə bir) olacaqdır. 16, 8 və 3-ün məcmusu 27 pay edir.) Əgər iyirmi yeddi paydan üçünü götürsəniz doqquzda birə bərabər olar. Hədisin təfsiri belədir. Lakin fiqhi nəzəriyyələrə görə digər hədislərə nəzər salmaqla bu məsələdə fikir ayrılığı mövcuddur.

Əmr be məruf və nəhy əz münkər ümumi bir hökmdür. Hər kəs öz imkanı daxilində bu işə vəzifəlidir. Belə bir qurumun fəaliyyəti bu məsuliyyəti digərlərinin öhdəsindən götürmür. Üst-üstə düşmə hallarını isə müxtəlif planlaşdırmalarla həll etmək lazımdır.