Satılmış mövquf (vəqf olunan) əmlakının sərf olunması
Vəqf olunan və ya mülkiyyətə keçirilən əşyaların satışı şəri cəhətdən caiz olan hallarda, onun pulu ilə məscidə lazım olan digər əşyaları ala bilərik, yoxsa bu pul həmin əşyanın və ya onun oxşarının alınmasına sərf olunmalıdır?
Oxşarının alınmasına ehtiyac varsa, ön plana keçirilməlidir.
Bir şeyin vəqf olunduğunu sübut etmək
Vəqf olunan şeylərin vəqf olmasını hansı yollarla sübut etmək mümkündür? Vəqf edənin düşüncə baxımından problemlərinin olması iddiası dəlil kimi qəbul oluna bilərmi? Vəqf siğəsi Ərəb dilində oxunmalıdırmı?
Əgər şahidlər vəqf barəsində şəhadət versələr və ya vəqf olması məntəqədə məşhur olsa, vəqf hökmü onun barəsində qüvvədədir. Vəqf edərkən Ərəb dilində siğə oxumaq vacib deyil və hər hansı bir dildə caizdir. Hətta əgər siğə oxumasa, vəqf olunan kimsələrə təhvil versə, yenə də kifayətdir. Düşüncəsində (ağlında) problemin olması iddiası dəlil-sübutsuz və şahidsiz qəbul olunmur.
Seyyidüş-şühədanın (əleyhis-səlam) əzadarlığı üçün vəqf olunan torpaq sahəsində məscid inşası
Seyyidüş-şühəda İmam Hüseynin (əleyhis-səlam) əzadarlığına vəqf olunan yerdə məscid tikmək olarmı?
Əgər mümkündürsə mütəvəllidən, mütəvəlli olmayan halda isə şəri hakimdən həmin yeri məscidin inşası üçün icarəyə götürsünlər. Məhəllənin inanılmış və nüfuzlu adamlarından bir qrupu bu sənədi imzalasınlar ki, unudulmasın. Hər il icarə haqqını Seyyidüş-şühədanın (əleyhis-səlam) əzadarlıq məclislərinə sərf etsinlər. İcarə müddəti də müəyyən və məhdud olsun ki, bu müddət bitəndən sonra yenidən icarə etsinlər.
Naqis təvaf yerinə yetirən şəxsin naibi
Əgər bir kəs təvafın bir neçə dövrəsini (şovtunu) yerinə yetirsə və müəyyən üzürlü səbəbə görə onu sona çatdırmağa qadir olmayıb, naib tutmağa məcbur olsa, naib yerdə qalanını yerinə yetirməlidir, yoxsa təvafın hamısını?
Naib təvafının hamısını kamil şəkildə yerinə yetirməlidir.
Müştərək vəqf və mülkün hökmü
Əgər xalça və bu kimi şeylər müxtəlif şəxslərin müştərək pulları ilə alınarsa, onların bəzilərinin niyyəti vəqf, bəzilərinin niyyəti isə mülkiyyətə keçirməkdirsə, belə hallarda sözü gedən əşyalar vəqf sayılır, yoxsa xeyr?
Hər birinin öz hökmü var. Onları ayırmaq mümkün deyilsə, təbii olaraq onlarla vəqf kimi rəftar etmək lazımdır.
Şiə kişinin əhli-kitabla evlənməsi
Şiə bir kişinin əhli-kitabdan olan yəhudi, nəsrani, erməni və s. qızla evlənə bilərmi?
Yalnız müvəqqəti evlənmək caizdir.
Təvaf edənlərin dairəsindən kənarda təvaf
Həcc mövsümündə Məscidul-həramın işçiləri qoca və xəstə adamları sərirlə (taxt, xərək) başları üzərində təvaf etdirirlər. Adətən, onlar təvaf edənlərin dairəsindən kənarda hərəkət edirlər. Bunların həcci səhihdirmi?
Onların təvafının eybi yoxdur. Buna görə ki, təvafda məşhur hüdudlara riayət etmək (məsafəni saxlamaq) vacib deyil, ehtiyat müstəhəbdir və sıralara da qoşulmaq (izdihama birləşmək) şərt deyil.
Qazının əsaslandığı fakt və sübutlar
. Əgər tibbi bir məsələ ilə əlaqədar həkimin qoyduğu diaqnoz, lent yazısı, filmlər, şəkillər və portretlər, adi və rəsmi sənədlər kimi faktlar qazının (hər hansı bir hadisə ilə bağlı) yəqininə səbəb olarsa, qazı onlara əsaslanıb qərar çıxara bilərmi? Başqa sözlə, qazının hökmdə istinad etdiyi faktlar yalnız şəriətdə deyildiyi kimi bəyyinə, and içmək və iqrarla xülasələnir, yoxsa qazı üçün yəqinlik gətirən hər hansı bir fakt onun çıxardığı hökmdə istinad mənbəyi ola bilər?
Aqil insanların qəbul etdiyi mötəbər sənəd və əlyazmalar yuxarıda deyildiyi kimi, şəri höccət və sübut sayılır. Lakin lent yazısı, film və bu kimi faktların etibarlı olmasını sübut edən bir dəlil yoxdur. Qazının elminin hücciyyəti yalnız hiss və duyğu orqanları vasitəsilə (məsələn, müşahidə), ya da hissə yaxın vasitələrlə (məsələn, Həzrət Əlidən (əleyhis-səlam) nəql olunan qul-ağa arasında, habelə iki qadının arasında uşaq üstündə yaranan mübahisəli məsələlər) yaranan hallardadır. Bu barədə “qazının elmi” bölümündə ətraflı şəkildə söhbət açmışıq.
Vəfat iddəsində bəzənməkdən çəkinmənin miqdarı
Əri dünyadan getmiş, özü isə cavan olan (məsələn, 30 yaşında) qadın, əri vəfat etdiyinə görə zinət verməkdən həddən artıq çəkinir, hətta adi şəkildə təmizliyinə də baxmır və ərə getməkdən də çəkinir. Biri elçiliyinə gələndə “Ərimlə əhd etmişəm ki, bir daha ərə getməyim və aramızda şərt bağlamışıq ki, hansımız tez vəfat etsə, digəri evlənməsin” – deyir. Bu iş düzdürmü? Onların bağladığı bu şərtə əməl etmək vacibdirmi?
“Zinəti verməyi, bəzənməyi tərk etmək” mənasını verən “hidad”, vəfat iddəsi zamanı lazımdır. Lakin zinəti tərk etmək, paklıq və təmizliyi tərk etmək mənasında deyil. Sözü gedən şərtin heç bir etibarı yoxdur. Bu qadın iddə sona çatandan sonra evlənsə daha yaxşıdır.
Vacib namaz üçün təvafı kəsmək
Təvafı kəsilən və ya vacib namaz üçün təvafını kəsən adamın hökmü iki halda: təvafın yarısından keçəndən və ya yarısına çatmazdan əvvəl, nədir?
Caiz, hətta müstəhəbdir ki, vacib namazın fəzilət vaxtına və ya camaat namazına nail olmaq üçün təvafı kəssin, və namaz tamam olandan sonra təvafı tamamlasın və yerdə qalan dövrələri yerinə yetirsin, (bu hökmdə) yarısından ötmək də əsas (şərt) sayılmır.
Mülkiyyətinin necəliyi məlum olmayan torpaqlar
Ata-babalarımızdan bizə mülk və torpaq sahələri irs çatmışdır, lakin onların necə əldə olunduğu bizə məlum deyil. Biz bu torpaqları digər əmlak kimi irs qanunu ilə bölüşdürə bilərikmi?
Bu torpaqları sizin ata-babalarınız abadlaşdırmışdırsa, ondan qabaq isə sahibsiz idisə, irs qanunu əsasında onların vərəsələrinə çatır. Habelə onlar bu torpaqları pulla (satın) almışlarsa və bu torpaqların keçmişinə dair heç bir sənəd mövcud deyilsə, şahid və sübut da yoxdursa, mülk kimin əlindədirsə, onunkudur. Yəni, sizin əcdadlarınızın mülkü olmuşdur və irs qanununa əməl etməlisiniz.
Vəqf olunmasına ehtimal verilən torpaq sahəsində hüseyniyyə inşası
Kəndin bir guşəsində qədim bir məscid yerləşir ki, ətrafında bir qədər sahibsiz (çöllük) və istifadəsiz torpaqlar var. Təxminən 30 il bundan öncə bir neçə uşaq cənazəsi orada torpağa tapşırılıb. Oranın vəqf olunması barədə heç bir sənəd mövcud deyil. Buna görə də “On dörd məsumu (əleyhimuss-səlam) sevənlər” heyəti məhəllə camaatının razılığı ilə bu torpaqların ətrafına hasar çəkmək və orada Hüseyniyyə tikmək qərarına gəlmişdir. Onlar dağılmaqda olan qədim məscidi də təmir edib genişləndirmək fikrindədirlər. Şəriət baxımından bu iş caizdirmi?
O torpaq sahəsinin vəqf olmasına dair heç bir sənəd yoxdursa və Hüseyniyyənin tikilməsi qəbirlərin açılmasına səbəb olmasa, maneəsi yoxdur.
Heyvanın başını dəzgahla kəsmək
Heyvanların başını kəsmək üçün müasir texniki avadanlıqdan istifadə etmək caizdirmi?
Şəriətdə deyilən şərtlərin hamısına malik olsa, eybi yoxdur.
Məscidin vəqf olunmuş avadanlığının satılması və ya dəyişdirilməsi
Bəzən xalça və digər avadanlıq məscidə vəqf olunur ki, vəqf olunan zamandan və ya ondan sonra camaatın, yaxud fəndə mütəxəssis insanların qənaətinə görə, onların istifadəsi caiz deyil və satılmasının zamanı çatmışdır. Əks halda zaman keçdikcə onun dəyəri azalacaqdır. Belə xalçaların və başqa avadanlıqların satılması, onların yerinə məscid üçün digər xalça və avadanlığın alınması caizdirmi?
Hal-hazırda istifadəyə yararsızdırlarsa və ya onların aradan getməsinə səbəb olursa, onları oxşarla dəyişdirmək caizdir.
