Seyidliyin Ana tərəfdən keçməsi
Seyidlik ana vasitəsilə övladlarına keçirmi?
Seyidliyin bəzi hökmləri, o cümlədən xüms almaq onlara keçmir. Bunu səbəbi fiqh kitablarında bəyan olunmuşdur.
Məscidin zirzəmisindən idman salonu kimi istifadə
Kərəc şəhərinin Heydərabad məntəqəsində bir qədər torpaq sahəsi məscid üçün vəqf olunmuşdur. Camaat məscid tikmək niyyəti ilə köməklərini əsirgəməmiş və bir neçə il bu məscidin zirzəmisində namaz qılmışlar. Hal-hazırda birinci mərtəbəsi istifadəyə verilmişdir. Zirzəmidən məscid avadanlığını saxlamaq üçün istifadə olunur. Məhərrəm ayında İmam Hüseyn (əleyhis-səlam) əzadarlarına orada yemək verilir. Üzrlü (məscidə girməsi haram olan) insanlar ora daxil olmurlar. Bu zirzəmidən cavanlar və yeniyetmələr üçün idman salonu kimi istifadə etmək və əldə olunan mənfəəti həmin məscidin binasına (tikilməsinə) sərf etmək olarmı?
Caiz deyil. Oradan məscid üçün və məscidə münasib işlər üçün istifadə olunmalıdır.
Kürəkəndən alınan məbləğin xümsü
Əfqanıstan xalqının və şiələrinin arasında belə bir adət var ki, ailə qurularkən qızın atası kürəkəndən mehriyədən əlavə, müəyyən məbləğdə pul da alır. Bu pul halaldırmı? Əgər üstündən bir il keçsə, ona xüms düşürmü?
Əgər sözü gedən pulu nikah əqdinin daxilində şərt olaraq ata üçün nəzərdə tutsalar, halaldır və bir il keçməklə xüms ona vacib olur.
Qətldə şübhəli bilinən şəxsdən qisas almaq
Bir şəxs iki "kalaşnikov" gülləsi ilə qətlə yetirilmişdir. Qətldə şübhəli bilinən şəxslər dörd nəfərdir. Onlardan üçünün əlində "kalaşnikov" tipli avtomat silah olsa da hal-hazırda aradan çıxıb gizlənmişlər. Lakin yaxalanan birinin əlində "brunov" tipli silah tutulmuşdur. Belə olduqda qan sahibləri dördüncü şəxsdən qisas alınmasını tələb edə bilərlərmi? Ümumiyyətlə, burada hansı növ hökm verilməlidir?
Şəriət qanunlarına əsasən onun qətl törətdiyi sübut olunmasa, ondan qisas almağa haqları yoxdur.
Südəmər körpəsi olan qadının həcci
Maddi imkan, səhhəti-bədən və yol baxımından istitaətli olan qadının südəmər körpəsi varsa və ondan başqasının əlində sakitləşmirsə, istitaətli sayılırmı?
O körpədən ayrılmaq onun canı üçün təhlükəlidirsə, yaxud ciddi xəstələnmək ehtimalı varsa, yaxud da digərlərinin məşəqqətə düşmələrinə səbəb olarsa, istitaətli deyil.
Vətən seçmək qəsdi olmadan bir yerdə uzun müddət olmaq
Təxminən 15 ilə yaxın Qumda sakin olan dini tələbələr, bu yeri özlərinə vətən seçməmişlər və daimi iqamət (qalmaq) niyyətləri də yoxdursa, lakin vətənlərinə də nə vaxt qayıdacaqları barədə tərəddüd edir və nə zaman qayıdacaqlarını bilmirlərsə, belə şəxslərin namaz və oruclarının hökmü necədir? Bu məsələdə iranlı və xarici dini tələbələr arasında fərq varmı?
Sualın fərz olunduğu halda, Qum onların hamısı üçün vətən hökmündədir.
Oğurluq ittihamı
Əgər bir şəxs başqasına oğurluqda (və yaxud silahlı oğurluqda) ittiham edərək böhtan atsa, amma məhkəmə iclasında öz iddiasını sübut edə bilməsə və müttəhim qanuni şəkildə bəraət qazansa, şəriət baxımından böhtan atan şəxsin cəzası nədir?
Belə bir şəxs təzir olunmalıdır və onun (cəzanın) miqdarını şəri hakim təyin etməlidir.
Ermənilərin iştirakı ilə məsciddə xətm məclisinin təşkil olunması
Müsəlmanlarla ermənilər arasında müştərək olan muşa (tərəflər arasında müştərək olan və bölünməyən) torpaq sahəsində onların özlərinin icazəsi ilə məscid inşa edilmişdir. Əhli-kitab öz ölülərinin yas məclislərini müsəlman məscidində keçirirlər. Müsəlman vaizi onların məclisində söhbət edir və onların özləri də məclisdə iştirak edir, habelə müsəlmanların məsciddə keçirilən yas məclislərində də iştirak edirlər. Onların məsciddə iştirakı məscidin məqamına hörmətsizlik sayılmırmı?
Onların məscidə gəlməyi İslam dininə qarşı maraq və məhəbbətlərinin artmasına səbəb olarsa, maneəsi yoxdur.
Oyuncaq olan heykəllər
Oyuncaq kimi və ya mənzillərdə saxlanılması üçün gəçdən (gipsdən) və digər maddələrdən hazırlanan (kiçik) heykəllərin alqı-satqısının hökmü nədir? Məsələn, gipsdən və digər maddələrdən düzəldilən gəlinciklər, itlər, pişiklər və toyuqlar kimi.
Oyuncaq şəklində olsa, eybi yoxdur. Lakin yaxşı olar ki, onlardan bəzəmək üçün istifadə olunmasın.
Xüms borcu da olan borclu meyit
Dünyadan getmiş şəxsin borcu varsa və xüms də borcludursa, qoyduğu irs isə hər ikisini ödəmək üçün kifayət etmirsə, varisi hansına üstünlük verməlidir?
Xümsü verilməmiş mal mövcuddursa, onun xümsünü verməyi önə çəkməlidirlər. O mal mövcud deyilsə, ehtiyat budur ki, malını hər iki borc sahibi arasında bölsünlər.
Həccə gedən zaman istitaətli olmamaq
Bir kəs, məsələn, beş il bundan öncə istitaətli olmuş və həcc üçün növbəyə yazılmışdır. İndi isə fəqirdir. Belə bir şəxsə həcc vacibdirmi? Əgər seyiddirsə, Məkkəyə getmək üçün Ali Məhəmmədin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) xümsündən ona vermək olarmı?
Növbəsi çatan zaman şərtlərin bəzisi onda olmazsa, həcc ona vacib deyil.
Borclarda inflyasiyanın hesablanması
Borc və alınacaq pullarda inflyasiya dəyərinin mühasibə olunması sələm sayılırmı?
Bizim əsrimizdə kağız pulların meydana gətirdiyi və geniş şəkildə yayılmış inflyasiya məsələsi ümumi camaat (ürf) içində rəsmiyyətlə tanınarsa, məsələdə fərz olunanlar, sələm olmayacaqdır. (Necə ki, bəzi xarici ölkələrdən nəql olunanlara görə, onlar banka yatırılan pullar üçün həm inflyasiya dəyərini, həm də mənfəətini mühasibə edirlər.) Belə bir şəraitdə inflyasiya dəyərini mühasibə etmək sələm deyil, lakin ona əlavə olunan mənfəət sələmdir. Bizim mühitimizdə və buna oxşar yerlərdə inflyasiya dəyəri camaat içində mühasibə olunmadığına görə, bütövlükdə sələm sayılır. Çünki bir-birinə borc verən şəxslər üstündən bir neçə ay və daha çox vaxt keçəndən sonra pulun özünü (maya dəyərini) istəyir və inflyasiya fərqini hesablamırlar. Elmi məkanlarda (cəmiyyətlərdə) sadəcə inflyasiyanın nəzərə alınması öz-özlüyündə (dəlil kimi) kifayət etmir. Çünki burada meyar ümumi camaatın nəzəridir. Lakin biz bir halı istisna edirik və o da bundan ibarətdir ki, məsələn, üstündən otuz il keçməklə həddindən artıq çox fərq yaranmış olsun. Ona görə də qadınların qədim mehriyələri barəsində və ya buna oxşar borclarda ehtiyat vacib bilirik ki, bugünkü dəyərlə hesablanmalıdır və ya heç olmazsa müsalihə etməlidirlər.
Pulun baha qiymətə müamiləsi
İcazə verirsiniz ki, məsələn, bir milyon tümən pulu 6 ay müddətinə bir milyon 200 min tümənə sataq?
Bu iş həqiqətdə alğı-satqı deyil. Çünki vahid əsginasın alğı-satqısı ağıl sahiblərinin arasında mövcud deyil, əksinə, alğı-satqı adı verilən sələmli borcdur.
Təhsil aldığı yerdə namaz və orucun hökmü
Tələbənin təhsil aldığı məkan onun yaşadığı yerin dörd fərsəxliyində yerləşir. O, namaz və orucunu necə yerinə yetirməlidir?
Mütəmadi olaraq gediş-gəliş edirsə, namazı tamam qılmalı və orucunu tutmalıdır.
