Qəbir açılmadan cənazənin köçürülməsi
Qəbir qazılmadan cənazənin köçürülməsi caizdirmi?
Camaatın nəzərində meyyitə hörmətsizlik olmasa, onu başqa bir məkana köçürə bilərsiniz. Lakin yaxşı olar ki, onun yerini dəyişməyəsiniz.
Xümsü verilməmiş pulla həccə getmək
Həcc xərclərimin hamısını ərim öz öhdəsinə götürmüşdür. Lakin onun xüms vermədiyini bilirəm. Mənim isə öz var-dövlətim və şəxsi əmlakım yoxdur. Bu təqdirdə mənim yol xərci, ehram paltarı və kəsiləcək qurbanlıq qarşısında olan vəzifəm nədir? Bunların xümsünü kim verməlidir?
Bunların xümsü sizin öhdənizədir. Ödəməyə qadir deyilsinizsə, istitaətli sayılmırsınız.
Hüquqi və cəza zamanının ötməsi
Öz nəzərinizi hüquqi zamanın ötməsi (elə zaman müddətinin ötməsidir ki, ondan sonra iddia bir daha məhkəmədə dinlənmir) və cəza zamanının ötməsi (elə zaman müddətinin keçməsidir ki, ondan sonra müqəssir şəxs bir daha təqib olunmur, əgər təqib olunubsa da, daha axtarış davam edilmir, və ya qəti hökm çıxarılmışdırsa, artıq hökm icra olunmur.) barəsində bəyan edin.
Zahirən, İslami-fiqhi qanunların içərisində “zamanın keçməsi” adında bir əsasımız yoxdur. Bu barədə mövcud olan yalnız budur ki, bəzən zamanın ötməsi haqq sahibinin öz haqqından keçməsinə və onun bəraət almasına qəti dəlil (sübut) və ya şəri höccət olur. Bəzən də mümkündür ki, ikinci dərəcəli ünvanlar belə cinayət işlərinə baxılmasına və ya hüquqi işlərin aparılmasına mane olsun. Lakin bu iki haldan başqa zahirən zamanın ötməsi adınada heç bir məsələ mövcud deyil.
Talağı verilmiş anaya oğlundan çatan irs
Bir qadın iyirmi beş ilə bundan qabaq ərindən talaq almışdır və onun ərindən bir oğlu və bir qızı vardır. Kişi isə başqa bir qadınla evlənmiş və ondan da bir qızı vardır. Ona da iyirmi il bundan öncə talaq vermiş və üçüncü qadınla evlənmişdir. Ata və oğlu avtomobil qəzasında vəfat etmişdir, onların hansının daha tez öldüyü məlum deyil. Talaq alan qadın iddia edir ki, oğlunun heç bir əmlakı yoxdur. O, atası ilə bir yerdə yaşayırdı və subay idi. Ona atasından irs çatmalı və bu irs ona verilməlidir. Ona irs çatırmı? (Qeyd etmək lazımdır ki, atanın aşağıdakı varisləri var: iki qızı, anası və hal-hazırda onun evində yaşayan arvadı.)
Bu kişinin irsi iki qıza, avtomobil qəzasına düşən oğlana, həyat yoldaşına və anasına çatır. İrsin səkkizdə bir hissəsi həyat yoldaşına, altıda bir hissəsi anasına çatır. Yerdə qalanı 4 hissəyə bölünür: iki hissəsi avtomobil qəzasına düşən oğlana və (varisinin yalnız anası olduğu təqdirdə) onun tərəfindən anasına çatır. Qızlarından hər birinə isə bir pay çatır.
Dəstəmaz üzvlərinə xal döydürmək
Xal döydürməyin hökmü nədir? Dəstəmaz və qüsl üçün problem yaradırmı?
Bədənə xüsusi bir zərər yetirməsə və əxlaqsız şəkillər olmasa caizdir. Hər bir halda dəstəmaz və qüsl üçün müşkül (problem) yaratmır.
Faiz ödənişi
Mən 20 ilə yaxındır ki, avtomobil hissələrinin satışı ilə məşğul olan bir ticarətçiyəm. Lakin təmirçilərə faiz ödəmədiyim üçün müxtəlif maddi problemlərlə üzləşmişəm. Həzrət ustaddan xahiş edirəm ki, avadanlıq satışından əldə olunan mənfəətdən təmirçilərə faiz ödəmək barəsində öz mübarək nəzərinizi bildirəsiniz. (Əlavə olaraq nəzərinizə çatdırıram ki, satıcıların, habelə təmirçilərin, eləcə də şirkətlərdə, təşkilatlarda və idarələrdəki alğı-satqı nəzarətçilərindən ibarət olan istehlakçıların əksəriyyəti, təmirçi və alğı-satqı nəzarətçisi tərəfindən protokol və siyahı hazırlanması və satıcı tərəfindən ona müəyyən məbləğdə pul ödənilməsi haqqında öncədən təyin olunmuş müqavilə tənzim etmişlər.) Bu iş mənim ticarətimdə həddən artıq kasadlığa və böhrana səbəb olmuşdur. Buna görə ki, onun şəri şübhəsindən qorxduğumdan indiyə kimi faiz adı ilə heç kimə bir rial belə ödəməmişəm.
Sizin bu işiniz bir şəkildə səhihdir ki, satıcı malın qiymətinə bir şey artırmadan, öz adi mənfəətlərindən bir hissəsini vasitəyə təhvil versin. Məsələn, malı adətən 10 faizlə satırlar, lakin bu halda on faiz mənfəətin bir hissəsini vasitəyə təhvil verirlər. Amma məbləğdən əlavə qeyri-həqiqi faktura tənzim etmək, haramdır və Allah taala ruzi verəndir.
Bövl və qaiti ixtiyarsız xaric olan şəxslərin namazı
Bövl və qaiti ixtiyarsız gələn şəxsdən, hər an bövl və qaitin çıxması ehtimalı varsa və iki məxrəcinin ətrafı, habelə paltarı əksər hallarda nəcisdirsə, belə ki, üstünü dəyişsə belə yenidən nəcis olacaqsa namazını necə qılmalıdır?
Namazını elə həmin şəkildə qılmalıdır. Dəstəmaz almaq üçün "Tovzihil-məsail" risaləsinin 329-cu məsələsində deyilmiş göstərişə əməl etməlidir.
Süni (protez) ayaqlarla namazı ayaq üstə qılmaq
Süni ayaqdan istifadə edən əlil qardaşlar bu ayaqlar vasitəsilə namazı ayaq üstə qılırlar. Bəzən ayaqlarının yorulduğundan və ya yaralanmasını ehtimal verərək protez ayağı çıxarıb namazlarını oturan yerdə qılırlar. Belə fərdlərə süni ayaqların köməyi ilə həmişə ayaq üstə namaz qılmaq vacibdirmi? Yoxsa belə hallarda namazı oturan yerdə də qıla bilərlər?
Çətin və məşəqqətli olmasa, əsaya və s. söykənməklə olsa belə namazı ayaq üstündə qılsınlar. Lakin çətin və məşəqqətli olsa və narahatçılığa səbəb olsa, oturan yerdə namaz qılsınlar.
Mehriyyənin tələb olunan zaman və ya imkan daxilində ödənilməsi
Kişi və qadın, yaxud onların başçı və böyükləri aralarına müqavilə qoyur və mehriyəni təyin edirlər. Sonra mehriyədən iki yüz min tümənini nağd olaraq verilir. Yerdə qalanı isə kişinin öhdəsində qalır və ürf (camaat) tərəfindən belə başa düşülür ki, toy mərasimindən sonra zövcə bunu tələb edə bilər, əri də imkan daxilində ödəməlidir. Necə ki, keçmiş alimlərdə nikahnamələrdə belə qeyd edirdilər: فلها المطالبه بشرط التمکین و له الاداء عند القدره و الامکانLakin indiki zamanda rəsmi nikah dəftərxanaları sözü gedən meyarı nəzərdə tutmadan, yazırlar ki, kişi, mehriyə tələb olunan zaman onu ödəməlidir. Buna əsasən, onların arasında ixtilaf yarananda qadın deyir ki, əri mehriyəni nağd ödəməyincə, təslim olmayacaqdır, üstəlik onun nəfəqəsini də verməlidir. Qadının buna haqqı varmı?
“Mehriyə tələb olunan zaman ödəməlidir”, – deyə şərt olunarsa, qadının mehriyəni tələb etməyə haqqı var. Əgər təslim olmamaqda mehriyənin verilməməyinə istinad olunarsa, nəfəqə də almağa haqqı var. Əgər “ərin imkan daxilində ödəyəcəyi” şərt edilsə və ya ürf və adət baxımından bunu sübut edən dəlillər mövcud olsa, ərin imkanı olmadığı təqdirdə qadının bunu tələb etməyə haqq yoxdur. Belə olan halda təslim olmasa, nəfəqə almağa haqqı yoxdur.
Spirtli içkiləri saxlamaq
Haramdır və təzirə (qazının təyin etdiyi cəza növünə) səbəb olur. Yalnız mühüm bir hədəf üçün olan hallarda və ya onun sirkəyə çevirmək istəsələr, eybi yoxdur.
Sizin mübarək nəzərinizə görə spirtli içkiləri saxlamağın hökmü nədir?
Vəqfin sübut olunma yolları
Vəqf hansı yollarla sübuta yetir?
Vəqfi sübuta yetirmək elm və yəqinlə, məntəqədə olan şöhrətlə və şəri dəlillə (iki adil şahid) mümkündür. Sadəcə iddia ilə və hətta şübhəli vəqfnamələrlə heç nə sübuta yetmir. Yalnız vəqfnamə etibarlı olan hal istisnadır.
Müamiləni pozmaq haqqının şərti
Rəsmi və qanuni müamilələrdən öncə adətə çevrilmiş adi müqavilələrdə müəyyən miqdarda pul, müamiləni pozmaq haqqı üçün şərt olunur:1) Bu şərt müqəddəs İslam şəriəti baxımından səhihdirmi?2) Tərəflərdən hər biri müamiləni pozsa, qarşı tərəf müamiləni pozmaq haqqı üçün nəzərdə tutulan məbləği ondan ala bilərmi?3) Belə müqavilələr şəri və qəti müamilələrdən sayılırmı və ümumiyyətlə, şəri cəhətdən səhihdirmi və hər iki tərəfin ona riayət (əməl) etməsi lazımdırmı?
1) Əgər müamilə qətidirsə və hər iki tərəfdən birinin filan məbləği ödəməklə müamiləni pozmaq haqqına malik olmasını şərt qoyublarsa, bu şərt səhihdir. Lakin qəti müamilə baş tutmamışdırsa, deyilən məbləği almaq caiz deyil. 2) Yuxarıdakı cavabdan məlum oldu. 3) Müqavilələr müxtəlifdir. Onların bəzisində qəti müamilənin baş tutması aydın şəkildə qeyd olunur və bəzisi isə belə deyil. Hər birinin də yuxarıda qeyd olunduğu kimi, özünə məxsus hökmü var.
