İstifadəyə yararsız su anbarlarından istifadə metodları
Keçmişdə yerli əhalinin istifadə etdikləri su anbarlarına indiki zamanda ehtiyac yoxdursa, onu söküb yerinə Quran evi inşa etmək caizdirmi?
Ehtiyat budur ki, onu bu iş üçün icarəyə verib, icarə pulunu ehtiyaclı insanlar üçün su boruları çəkməyə sərf etsinlər.
Xarabalığa çevrilmiş məscidlərin kitablarını yeni məscidlərə keçirmək
Uçub xarab olmuş məscidin Quran və “Məfatih” kitablarını bu məsciddən çıxarıb şəhər və kəndlərdə olan digər məscidlərdə istifadə etmək olarmı?
Bu məscid yaxın gələcəkdə təmir olunmayacaqsa, kitabları həmin şəhərdə və ya kənddə yerləşən digər məscidlərə aparmaq olar. Təmir olunandan sonra isə onları əvvəlki yerlərinə qaytarsınlar.
Vəqf olunmuş yerin həndəvərinin icarəçi tərəfindən abadlaşdırılması
Bir şəxs vəqf olunmuş bir torpaq sahəsini mütəvəllidən (nəzarətçidən) icarəyə götürür. İcarə edəndən sonra onun hərimində (ətrafında) olan yararsız torpaqları da abad edir. Sualımız budur ki, mütəvəlli icarə edənin abad etdiyi həmin torpaqları da vəqf torpaqlarından hesab edə bilərmi? Yoxsa icarə edən bu torpağın maliki olur?
Əgər şəriət baxımından bu torpaqlar vəqfin hərimidirsə, icarə edən şəxsin onları abad etməyə haqqı olmamışdır və malikinə də çevrilməyəcəkdir. Torpağın icarə müddəti sona çatana qədər, icarə edən şəxsin ondan istifadə etməyə haqqı var və onun icarə haqqını ödəməlidir. Mütəvəllinin də bunu ondan almağa haqqı yoxdur. Lakin icarə müddəti bitəndən sonra icarə edən şəxs üçün heç bir haqq qalmır.
Vəqf olunmuş su və torpaq sahəsindən istifadə
Bir şəxsin əlində olan vəqf olunmuş su və torpaq sahəsindən xas və müəyyən bir şəkildə istifadə olmalıdırmı?
Əgər vəqf edilmiş su və torpaq sahəsini icarə etmişsə və xas bir şərt də qoymamışdırsa, özü istədiyi kimi ondan istifadə edə bilər.
Vəqf olunmuş yerlərin gəlirlərinin sərf olunma yerlərini dəyişmək
Vəqf olunmuş şeylərdən əldə olunan gəlirlər hansı yerlərdə istifadəyə çatdırılmalıdır və hansı hallarda onların sərf olunma yerlərini dəyişmək mümkündür?
Qəti qaydalara və məşhur - الوقوف على حسب ما یوقفها اهلها – hədisinə əsasən vəqf olun şeydən əldə olunan gəliri vəqfnamədə qeyd olunanlara əsasən sərf etmək lazımdır. Yalnız bir və ya bir neçəsinə əməl etmək mümkün olmayan bəndləri istisna etmək olar, məsələn, mis qab-qacaq indiki əsrdə digər qab-qacaqla əvəz olunacaqdır.
Övladlar üçün vəqf
Öz əmlakından bir miqdarını xüsusi şəkildə (şəxslərə) yəni, öz övladlarına vəqf edən bir şəxsin vəqfi səhihdirmi?
Vəqfin digər şərtləri də olsa səhihdir.
Vəqf edilən əkin sahəsinin satılması
Vəqf olunmuş əkin sahəsini hansı hallarda satmaq caizdir?
Vəqf olunmuş şeyin eynini (özünü) satmaq caiz deyil. Əgər əkinçilik üçün yararsız olsa və tikinti üçün istifadəyə yararlı olsa, onu tikinti üçün icarə vermək olar. Ondan heç bir şəkildə istifadə etmək mümkün olmasa, onu satıb əhsənə (daha yaxşı məqsədə) çevirməkdən başqa çıxış yolu qalmasa, bu hal istisnadır.
Vəqf edilən şeydən nəzərdə tutulmamış yerlərdə istifadə
Məscidin mülkiyyəti olan torpaq sahəsində xeyriyyəçi bir insanın vasitəsilə ev inşa edilmişdir. Sözü gedən ev şəri baxımdan vəqf olunmuş və məscidin İmam camaatının bu evdə yaşaması şərt edilmişdir. Sual budur ki, müqəddəs İslam şəriəti başqa bir şəxsin orada yaşamasına icazə verirmi? Məscidin daimi imam camaatı orada yaşamadığı təqdirdə oranı icarə vermək şəri cəhətdən caizdirmi?
Mümkün olan qədər məscidin imam camaatı oradan istifadə etməlidir. Əgər mümkün olmasa icarə versinlər və icarədən əldə olunan vəsaiti məscidin imamına xərcləsinlər. Məscidin imamının buna ehtiyacı olmasa, məscidin digər ehtiyaclarına sərf olunsun
Bir məscidin vəsaitini digər məscidə vermək
İki məscid bir-birinin yanında inşa edilmişdir və onların arasında bir həyət vardır ki, onların heç birinə aid deyil. Bu iki məscidin birinin avadanlıqlarını digəri üçün istifadə etmək olarmı? Məsələn, məscidlərdən birinin xalçasını digərinə aparmaq olarmı?
Caiz deyil. Yalnız bu halda olar ki, bu avadanlığın ümumi şəkildə vəqf olunması məlum olsun.
Məscidin qədim vəsaitini yenisi ilə əvəzləmək
İndiki zamanda adətən istifadə olunmayan qədim qab-qacaq kimi avadanlıq, məscidə vəqf olunmuşdur. Belə qab-qacağı hal-hazırda onlardan istifadə olunmadığına görə satıb onun pulu ilə buna oxşar qab-qacaq və ya məscidə lazım olan digər avadanlıq almaq olarmı?
Əgər hal-hazırda istifadəyə yararlı deyilsə, onları oxşar qab-qacaqla dəyişmək olar. Məscidin qab-qacağa ehtiyacı yoxdursa, onun digər xərcləri üçün istifadə olunsun.
Məscidin köhnə xalçalarının daha yaxşısı ilə əvəz olunması
Məscid üçün alınan və ya vəqf olunan xalçalar hal-hazırda istifadə üçün yararlı olsalar da bir-birlərinə uyğun deyillər. Onların birinin özünə məxsus forması vardır. Sual budur ki, belə xalçaları satıb yerinə eyni şəkilli, daha gözəl və bir-birinə uyğun xalçalar almaq olarmı?
Vəqf olunmuş xalçaları satmaq olmaz. Amma istifadəyə yararsız olarsa, eybi yoxdur.
Məscidin vəqf olunmuş avadanlığının satılması və ya dəyişdirilməsi
Bəzən xalça və digər avadanlıq məscidə vəqf olunur ki, vəqf olunan zamandan və ya ondan sonra camaatın, yaxud fəndə mütəxəssis insanların qənaətinə görə, onların istifadəsi caiz deyil və satılmasının zamanı çatmışdır. Əks halda zaman keçdikcə onun dəyəri azalacaqdır. Belə xalçaların və başqa avadanlıqların satılması, onların yerinə məscid üçün digər xalça və avadanlığın alınması caizdirmi?
Hal-hazırda istifadəyə yararsızdırlarsa və ya onların aradan getməsinə səbəb olursa, onları oxşarla dəyişdirmək caizdir.
Vəqf və mülkiyyət ünvanları arasında fərq
Məscidə verilən əşya və avadanlıqların bəzən vəqf ünvanı ilə, bəzən də mülkiyyətə keçirmək ünvanı ilə verilməsi mümkündür. Bu iki ünvanın şəri hökmləri müxtəlifdirmi?
Bəli, müxtəlifdir. Mülkiyyətə keçirilən hallarda iş daha asandır və məscidin məsləhətinə əsasən onları dəyişmək mümkündür. Amma vəqf istifadəyə yararsız hala düşməyincə onu dəyişmək caiz deyil.
Məscidin əmlakının mülk, yoxsa vəqf olmasında şəkk
Vəqfin və mülkiyyətə keçirməyin hökmlərinin fərqli olduğunu fərz etsək, keçmişdə məscidə verilən əşyaların məscidə vəqf olunduğunu, yoxsa məscidin mülkiyyətinə keçirildiyini bilməsək, bu əşyalar barəsində onlardan hansı birinin hökmü icra olunmalıdır?
Ehtiyat vacib budur ki, onlarla vəqf kimi rəftar edək.
