şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

Meyitin (kəfən, dəfn və s.) lazımi təchizatından başqa bir haqqı yoxdur.

Əgər vəsiyyət müəyyən (konkret) bir mal barəsində imişsə və üçdə birdən artıq deyildisə, onun hamısı bütövlükdə vəsiyyət olunmuş şəxsin malıdır. Bu mal satılmışdırsa, onun qiymətinin hamısını ala bilər. Onun qiymətinin azaldığı və babasının onu şəri icazə olmadan satdığı təqdirdə isə, ehtiyat olaraq qiymətlər arasındakı fərqi ona ödəməlidir.

Üçdə birini vəsiyyət etmiş və bu məqsədlə istifadədən fərqli bir məqsəd müəyyən etməmişdirsə, maneəsi yoxdur.

Elmi-dini hövzələr üçün və bu hövzələrdə tədrislə, təbliğlə, xalqın irşadı ilə, əmr be məruf və nəhy əz münkər ilə məşğul olan təqvalı insanlar üçün xərcləyin. Hədisdə deyilir ki: وما اعمال البرّ کلّها و الجهاد فى سبیل الله، عند الامر بالمعروف والنهى عن المنکر، الا کنفثه فى بحر لجّى “Yaxşı və saleh əməllərin hamısı, (hətta) Allah yolundan cihad belə, əmr be məruf və nəhy əz münkərin müqabilində ağız suyunun dərin okeanın müqabilində olduğu kimidir.”

Əgər Quranların sayı çoxdursa, işkalsız deyil.

Həccin vacib həcc olmadığı və əmlakının üçdə birinin bu işlərin hamısı üçün kifayət etmədiyi təqdirdə, tərtiblə əməl etmək lazımdır.

Əgər vəsiyyət doğrudan da məcbur edilməklə olubsa, etibarlı deyil. Lakin digərlərinin israrından sonra o, vəsiyyətə razı olmuşdursa və bu vəsait Miqat həcci üçün çatmırsa, bu vəsaiti xeyirxah işlərdə sərf etmək lazımdır.

Vəsiyyət yazmaq müstəhəb əməldir. Yalnız bu halda vacibdir ki, Allah haqqından və ya camaatın haqlarından vacib bir şey onun öhdəsində olmuş olsun və vəsiyyət yazmadığı təqdirdə haqqın aradan gedəcəyi qorxusu olsun.

Varislərin buna mane olmalarının bu məsələyə heç bir təsiri yoxdur. Bu üzvlər xəstələrin canının xilas olması üçün lazımdırsa, onları götürmək caizdir. Habelə göz kimi böyük əhəmiyyətə malik üzvlərdə də belədir.

Varislərin orada hazır olmaları vacib deyil, lakin vəsiyyət əmlakın üçdə birindən artıq hissəsinə aid olarsa, artıq hissə üçün varislərin razılığı şərtdir.

Sülh (razılaşma) və ya vəsiyyətin kifayət qədər dəlil-sübutu varsa, heç kəsin ona etiraz etməyə haqqı yoxdur. Lakin vəsiyyət əmlakın üçdə birindən artıq hissəsinə aid olarsa, varislərin icazəsi olmadan artıq hissə barəsində nüfuzlu (qüvvədə) sayılmır.

Şahidlər öz verdikləri ifadələri geri götürsələr, üç şəkli var:1. Hökm çıxarılmazdan öncə; Bu halda məşhur fitva hökmün verilməməyidir.2. Hökm çıxarılandan və iddia olunan əmlak tələf olandan sonra; Məşhur fitvaya əsasən hökm qüvvəsində qalmalı və vurulan zərər şahidlərdən alınmalıdır.3. Hökm çıxarılandan, icra ediləndən və əmlak tələf olandan sonra; burada da fəqih alimlərin böyük əksəriyyəti hökmün öz qüvvəsində qalması və vurulan zərərin şahidlərdən alınması barədə hökm vermişlər.

1) Sözü gedən şəhadət qəbul olunmur. Yalnız qətllə nəticələnən işlərdə bu şəhadət qəbul oluna bilər. Lakin yaxşı olar ki, öz aralarında müsalihə etsinlər (razılığa gəlsinlər).2 və 3) Yuxarıdakı cavabdan məlum oldu.

İnsanların hüquqlarında (həqqun-nas) şəhadətə şəhadət vermək qəbul olunur.

Cinayətini şərən sübuta yetirməmiş heç bir müttəhimi cəzalandırmaq olmaz. Yalnız iki surətdə bu mümkündür:1) Öz iqrar və etirafına görə sahibinin icazəsi olmadan evə girmək, avtomobilin qapısını açmaq və ya əxlaqsızlıqla məşğul olmaq kimi günahları sübuta yetən, habelə cəza dəlillərinə şamil olan hallarda. Belə hallarda onu bu ünvanla cəzalandırmaq və ondan bildiklərini açıqlamağı tələb etmək olar.2) İslam hökuməti və ya İslamın varlığına, habelə müsəlmanların can və qanlarına geniş miqyasda aid olan böyük əhəmiyyətə malik məsələlər gündəmə çəkilən, nəticədə “mühüm və daha mühüm” qaydasını əsas tutaraq belə cəza növlərini tətbiqi mümkün olan yerlərdə. Bundan əlavə müasir zamanda dünyada elə metodlar kəşf olunmuşdur ki, müstəntiq müttəhimə əzab-əziyyət vermədən məlumatları ondan ala bilir.