Bakirə və qeyri-bakirənin mehriyyəsinin hökmü
Düxulun kamil mehriyəyə və düxul etməməyin mehriyənin yarısına səbəb olması məsələsində bakirə qızla digər qadınlar arasında fərq varmı?
Bakirə ilə qeyri-bakirə arasında heç bir fərq yoxdur.
Namazdan sonra üç tərəfə salam vermək
Namaz qılanların namazdan sonra dedikləri üç salamın xüsusi bir nəssi (Qurandan və hədislərdən olan bir sübutu, dəlili) varmı?
Üç tərəfə deyilən üç salamın xas bir dəlili yoxdur. Lakin “mütləq ziyarət əmri” niyyəti ilə maneəsi yoxdur.
Qiymətini qeyd etməklə mehriyyənin təyin olunması
Mənim qardaşım on il bundan öncə (1364-cü ildə) evlənib və mehriyə ilə əlaqədar əqdnamədə belə qeyd olunmuşdur: “Bir cild Kəlamullahi-məcid (Quran), 5000 rial hədiyyə etməklə, habelə əlavə olunur, 4000 rial dəyərində 110 kq xörək duzu, 1000 rial dəyərində 100 qram xalis yaşıl ipək, hal-hazırda 900 000 rial dəyərində olan 225 qram keyfiyyətli və tədavüldə olan adi qızıl və hal-hazırda 24 500 000 rial dəyərində olan 700 ədəd “Bahari Azadi” qızıl sikkəsi ki, bütövlükdə 25 410 000 rial edir.” Gördüyünüz kimi, yuxarıdakı mehriyə bütövlükdə pula çevrilmişdir və əqd oxunan zaman ərin də niyyəti və məqsədi qeyd olunan eyni məbləğdir ki, kəbin kəsən şəxs tərəfindən qiraət olunmuş və tərəflər arasında razılaşma və imza olunmuşdur. Hal-hazırda qadın öz mehriyəsini günün qiyməti ilə tələb edir, haqq qadının tərəfindədir, yoxsa kişinin?
Əgər əqd siğəsi icra olunan zaman ibarələr həmin şəkildə oxunmuşdursa və qeyd olunanların hər birinin qiyməti müəyyən olunmuşdursa, həqiqi (real) mehriyə qeyd olunan məbləğdən ibarətdir. Lakin ərin məqsədinin qiymət, qadının isə məqsədinin qiymət yox, sikkə olması tam şəkildə sübut olunsa, sözü gedən mehriyə batil olur və mehrul-misl ödənməlidir.
Naməhrəmlə təklikdə olmaq
Harama batmayacağına əmin olsa, naməhrəm qadınla xəlvətdə olmaq caizdirmi? Naməhrəm ilə xəlvətdə olmağın hüdudları nə qədərdir?
Əgər adətən heç kəsin gedib gəlmədiyi bir məkandadırlarsa, “naməhrəm qadınla xəlvət yerdə olmaq” sayılır. Naməhrəm qadınla xəlvətdə olmaq, hətta günaha düşməyəcəklərini düşünsələr belə, işkallıdır
Əmanəti qorumaqda səhlənkarlıq
Mən bir müddət öncə təmir işləri aparılan evimə baş çəkmək üçün oraya getdim. Əlimdə xeyli miqdarda pul, xarici valyuta və çek olan paket də var idi. Bu zaman dostum (həm də qohumum) evə daxil oldu və mən paketi ona tapşırdım. Çünki paket ilə əlaqədar nigarançılığım var idi və başımın qarışıq olduğuna görə onun içindəkilərə bir zərər dəyəcəyindən qorxurdum. Amma paketi verərkən iki səbəbdən onun içində pul olduğunu dostuma demədim: Birincisi, orada podratçı və adi işçilər olduğuna görə. İkincisi də o məntəqədə pulu adi kağız paketə qoymaq bir adət halını aldığına görə. Buna görə də o, paketin içində pul olduğunu bilirdi. Təəssüflər olsun ki, oradan çıxarkən paketi ondan almağı unutdum. Bir neçə dəqiqədən sonra paketi ona tapşırmağım yadıma düşdü. Ondan bu haqda soruşanda isə paketin yadından çıxıb həmin yerdə qaldığını bildirdi. Dərhal ora getdim, amma nə qədər axtarsam da paketi tapmadım və onun oğurlandığını başa düşdüm. Dostum buna görə zamindirmi?
O, paketdə pul olduğunu bilir və ya buna güclü ehtimal verirdisə, eyni halda belə səhlənkarlığa yol vermişdirsə, zamindir. Əgər iki tərəf arasında mübahisə yaranarsa, şəri hakimə müraciət etməlisiniz.
Mehriyyənin bağışlanması
Əgər qızın atası kürəkəndən aldığı həmin pulu qızının mehriyəsi qərar versə, bu mənada ki, qız bu məbləği mehriyə olaraq tam şəkildə ərindən alsın, istədiyi qədər özü üçün cehiz alsın və artıq qalanı öz ata, ana və ya qardaşına bağışlasın, bu, onlara halaldırmı?
Əgər qız mehriyəni və şirbahanı ərindən mehriyə adı ilə alsa, onun bir qismini cehiz almağa sərf etsə və artıq qalanı hər bir kəsə versə, caizdir.
Yaxınlıq olmadan hamilə olan naməhrəm qadın
Bir kişi naməhrəm bir qadınla bədənlərini bir-birinə sürtsələr, məni gəlsə və duxul baş vermədən qadın hamilə olsa, uşağın və doğuşla aradan gedən bakirəliyin hökmü nədir?
Əgər məni gəlməyəcəyinə əmin idisə, onların uşaqlarının vələdüş-şübhə qəbilindən olması ehtimalı uzaq deyil. Lakin məni gələcəyinə ehtimal verirdisə, məsələ işkalsız deyil. Mehrul-misl barəsində isə, qadın öz meyl və razılığı ilə buna razı olmuşdursa və bu işin baş verəcəyini də ehtimal verirdisə, mehrul-misli yoxdur. Əgər ehtimal vermirdisə və sürtməkdən əlavə bir şeyə razı olmamışdırsa, mehrul-misl vermək ehtiyat vacibdir. - Əqd oxunmadan, sadəcə razılıq əsasında olan və ya əqd oxunmadan yazılı baş verən.
Mehriyyənin tələb olunan zaman və ya imkan daxilində ödənilməsi
Kişi və qadın, yaxud onların başçı və böyükləri aralarına müqavilə qoyur və mehriyəni təyin edirlər. Sonra mehriyədən iki yüz min tümənini nağd olaraq verilir. Yerdə qalanı isə kişinin öhdəsində qalır və ürf (camaat) tərəfindən belə başa düşülür ki, toy mərasimindən sonra zövcə bunu tələb edə bilər, əri də imkan daxilində ödəməlidir. Necə ki, keçmiş alimlərdə nikahnamələrdə belə qeyd edirdilər: فلها المطالبه بشرط التمکین و له الاداء عند القدره و الامکانLakin indiki zamanda rəsmi nikah dəftərxanaları sözü gedən meyarı nəzərdə tutmadan, yazırlar ki, kişi, mehriyə tələb olunan zaman onu ödəməlidir. Buna əsasən, onların arasında ixtilaf yarananda qadın deyir ki, əri mehriyəni nağd ödəməyincə, təslim olmayacaqdır, üstəlik onun nəfəqəsini də verməlidir. Qadının buna haqqı varmı?
“Mehriyə tələb olunan zaman ödəməlidir”, – deyə şərt olunarsa, qadının mehriyəni tələb etməyə haqqı var. Əgər təslim olmamaqda mehriyənin verilməməyinə istinad olunarsa, nəfəqə də almağa haqqı var. Əgər “ərin imkan daxilində ödəyəcəyi” şərt edilsə və ya ürf və adət baxımından bunu sübut edən dəlillər mövcud olsa, ərin imkanı olmadığı təqdirdə qadının bunu tələb etməyə haqq yoxdur. Belə olan halda təslim olmasa, nəfəqə almağa haqqı yoxdur.
Tibbi və texniki spirtin şəri hökmü
Kimya fakültəsində təhsil alan bir qrup tələbənin söylədiklərinə görə tibbi və texniki spirti təşkil edən maddələr eynidir. Yalnız texniki spirti içmək mümkün olmasın deyə, ona rəngli maddə əlavə edirlər. Bu fərz əsasında bu iki növ spirtin hökmlərini bəyan edin.
Texniki-tibbi spirt pakdır. Çünki rəngli maddəni nəzərə almasaq belə, onu içmək mümkün deyil və bir növ zəhər sayılır. Buna görə də "maye olan məst edicinin" dəlillərini ona aid etmək olmaz.
Atanın öz ağıldan naqis övladını evləndirməsi
“Təhrirul-vəsilə” də və digər fiqhi kitablarda qeyd olunmuşdur ki, ata öz səğir (azyaşlı) uşağını evləndirsə və uşaq da fəqir olsa, o qadının mehriyəsi uşağın atasının öhdəsindədir. Onda əgər ata ağıl, qulaq və dil cəhətdən naqis olan, özünün və həyat yoldaşının xərclərini təmin etməyə qadir olmayan böyük övladına arvad alarsa, bu qadının mehriyəsi və nəfəqəsi kimin öhdəsindədir?
Zahirən nəfəqə atanın öhdəsindədir. Əgər mehriyə nağd olsa, o da atanın öhdəsinə düşür. Oğlanın öhdəsinə düşdüyü (mehriyənin nağd olduğu) təqdirdə isə dəlinin sağalacağını gözləmək olar. Sağalmayacağı təqdirdə isə, atanın öhdəsinə düşəcəkdir.
Naməhrəmə toxunmağı tələb edən peşələr
Qadınlar və kişilər üçün bəzi işlər və peşələr var ki, bir-birinin bədəninə baxmağı və toxunmağı tələb edir. Məsələn, diş həkimi, mamalıq, cərrahlıq və s. ... Belə hallarda hökm nədir? Zəruri hallarla və ya qeyri-zəruri hallar arasında fərq varmı? Zərurətin meyarı nədir?
Belə işlər yalnız zərurət hallarında mümkündür və zəruriliyin meyarı sağlam olan ümum-camaatın fikridir.
Diyə ödənməmişdən cinayətkarın ölümü
Bir şəxs qəza hadisəsində digər şəxsi öldürmüşdür. Məhkəmə qatilin diyə ödəməsi barədə qərar çıxarmışdır. Lakin qatil diyəni ödəməzdən öncə dünyasını dəyişmişdir. Sual budur ki, bu diyəni ödəmək onun varislərinə vacibdirmi?
Diyə sair borclar kimidir və onu vəfat edən şəxsin malının əslindən (üçdə biri çıxılmazdan və vərəsələr arasında bölünməzdən öncə) ödəmək vacibdir.
Naməhrəm qadının gülüş səsinə qulaq asmaq
Fəsada səbəb olmazsa, naməhrəm qadının gülüş səslərinə qulaq asmağın hökmü nədir? Habelə, fəsadı olan halda hökmü nədir?
Xüsusi bir fəsadla nəticələnməsə, maneəsi yoxdur.
Möhləti təyin olunan mehriyyəni tələb etmək
Bir qızın mehriyəsinin bir hissəsi möhlətsiz, bir hissəsi də möhlətli şəkildə olmuşdur. Möhlətsiz nəzərdə tutulan məbləği əqd məclisində təhvil almışdır. Möhlətli hissəsi üçün isə müəyyən zaman təyin olunmamışdır. Lakin oğlanın halından və sözlərindən sanki onun ağır mehriyədən imtina etməsi məlum olurdu. Qızın atası isə dedi ki, mehriyəni kim alıb, kim verib. Bunlardan belə başa düşmək olar ki, ödənilmə zamanı toy mərasimindən (yaxınlıqdan) sonradır. Amma qız indi öz valideynlərinin təhrikləri ilə möhlətsiz mehriyəni də almaqda israr edir. Belə bir şəraitdə qız və ya onun valideynləri mehriyənin yerdə qalanını alana qədər toydan boyun qaçırmağa haqları varmı?
Möhlətli mehriyə nəzərə çarpacaq bir zaman fasiləsi ilə ödəniləcəyinə dair dəlillər mövcud olmuşdursa, qızın yaxınlıqdan imtina etməyə haqqı yoxdur.
