“Ənvarul-fiqahə” kitabının “Vilayəti-fəqih” bölümündə bu barədə ətraflı şəkildə söz açmışıq.
Məchulul-malik hökmündə deyil. Əmlak dövlətindir, ayrı-ayrı şəxslərin deyil.
Sahiblərini tanıyırsa onları sahiblərinə qaytarmalıdır. Tanımırsa məchulul-malik hökmündədir və onun özünün buna kiçik ehtiyacı varsa, şəriət hakimi onun tövbə etdiyini nəzərə alaraq bu əmlakı “rəddi-məzalim” ünvanı ilə ona verə bilər .
Bu kimi müsabiqələr bünövrədən işkallıdır. Yalnız bu pulu sualların kağızlarını satmaq müqabilində alsalar, eybi yoxdur və bu halda müqaviləyə əsasən əməl olunmalıdır.
Məsələdə fərz olunanlara əsasən, maneəsi yoxdur, lakin xas bir fəsadın meydana çıxacağı hallar istisnadır.
Əgər şahmat ümumi camaat içində qumar alətlərindən sayılarsa, onun oynamaq haramdır. Əgər qumar halından xaric olmuş və fikri idmanlardan birinə çevrilmişsə, eybi yoxdur.
Bəli, gücləri, imkanları çatan qədər qızların öhdəsindədir.
Ehtiyat vacib budur ki, onun qayğısına qalmaq, qulluq etmək üçün lazım olan pulu ödəsinlər və ya şəxsən onun qayğısına qalsınlar.
Ləzzət və reybə qəsdi olmadan eybi yoxdur. Əgər belə halət öz-özünə meydana gəlsə, yalnız zəruri hallarda və zəruri olan miqdarda baxsınlar.
Belə bir dərsin keçilməsi yalnız zəruri hallarda caizdir.
Zərurəti olmayan halda caiz deyil.
Varislərin buna mane olmalarının bu məsələyə heç bir təsiri yoxdur. Bu üzvlər xəstələrin canının xilas olması üçün lazımdırsa, onları götürmək caizdir. Habelə göz kimi böyük əhəmiyyətə malik üzvlərdə də belədir.
Tibbi məqsədlər üçün böyrək alıb-satmaq caizdir, lakin daha yaxşısı budur ki, pulu onun (böyrəyin) özünün müqabilində yox, şəxsin böyrəyi götürmək üçün verdiyi icazənin müqabilində alsınlar.
Bu işi etməmək mühüm fəsad və ixtilafların yaranmasına səbəb olarsa, caizdir. Belə halda imkan daxilində qadın həkiminə müraciət olunmalı və mümkündürsə, baxmadan, məsələn, əlcək və bu kimi vəsaitdən istifadə etməklə bir-başa olmayan şəkildə toxunmaqla olmalıdır.
