Edamın növünü dəyişdirmək
Livat ittihamı ilə fiqhdə mövcud məşhur cəzalardan birinə məhkum olunmuş şəxsi dar ağacından asmaqla və ya odlu silahla vurmaqla edam etmək olarmı?
Məsləhət tələb edən yerlərdə edam növünün dəyişdirilməsinin maneəsi yoxdur.
Evli şəxsin zina məqsədi ilə səfər etməsi
Öz vətənində evli olan kişi və ya qadın zina etmək üçün şəri məsafədən uzaq olan başqa bir şəhərə səfər edir. O şəhərdə – nəuzu billah – zinaya batır. Onun cəzası möhsinə zinasının cəzasıdırmi?
Əgər həyat yoldaşından nəzərə çarpacaq qədər çox uzaqlaşmışdırsa, və “yəğdu və yəruh”– un nümunəsi deyilsə, yəni həyat yoldaşı praktik olaraq onun yanında və ixtiyarında deyilsə, möhsinə zina sayılmır.
Bankların şəri əqdlərinin xırdalıqları
İslam Respublikasında fəaliyyət göstərən banklar müzaribə, musaqat, müzariə, şirkət və cüalə kimi şəri ünvanlar altında öz müştəriləri ilə qarşılıqlı şəkildə müqavilə bağlayır və hər ay (avans olaraq) təxminən on dörd faiz və yaxud bundan çox və ya az müştərilərin istifadəsinə verir, müddətin sonunda isə hesabı qaydaya salırlar. Lakin bir məsələni də nəzərə almaq lazımdır ki, adi camaat və müştərilər, adətən, blanklarda olan şərt və qeydləri mütaliə etmir və imzalamaqla kifayətlənirlər. Bununla da bütün şərt və qeydləri qəbul etməkdə öz razılıqlarını bildirirlər. Sual budur: şəri qanun-qaydalar, ünvan və xüsusiyyətlər barəsində məlumatı olmadan, sadəcə imza etmək və ya bütün şərtləri şifahi şəkildə qəbul etmək sözü gedən əqdlərin həyata keçməsinə və şəri baxımdan düzgün olmasına səbəb olurmu? Yoxsa banklar və ya əqd bağlayan şəxslər tərəfindən onları başa salmaq və izah etmək lazımdır? Əgər şəri baxımdan düzgün (qanuni) deyilsə, sizin mübarək nəzərinizdə bunun üçün başqa çıxış yolu varmı?
Əgər tam şəkildə banklara vəkalət versə ki, onun pulunu şəriət əqdlərinə müvafiq olaraq işlətsin, əldə olunan qazancı ona versin, bu halda eybi yoxdur. Tam vəkalət veriləndən sonra onun incəliklərini öyrənmək vacib deyil.
Vələdüzzina
Zinadan əmələ gəlmiş uşaq şəri övladın hökmündədirmi?
Zinadan doğulmuş uşaq bir çox hallarda məsələn, saxlayıb-böyütmək, xərclərini vermək və sair bu kimi hökmlərdə şəriət baxımından qanuni uşağın hökmündədir. (İrs məsələsi kimi müstəsna olmasına sübut-dəlil olan hallardan başqa.) Buna görə də məhrəmlik, böyüdüb boya-başa çatdırmaq və tərbiyələndirmək kimi hökmlərin hamısı vələduz-zinada var. Təkcə irs ona çatmır.
Zövcəni asılı vəziyyətdə saxlamaq və talaqdan imtina etmək
Həyat yoldaşı barəsində öz öhdəliklərinə və vəzifəsinə əməl etməyən və ona talaq da vermək istəməyən kişinin hökmü nədir?
Bu kişi öz öhdəliklərinə əməl etməlidir. Əgər arvadı qərarsız vəziyyətdə saxlasa və bu qadın barəsində öz şəri vəzifələrinə əməl etmək istəməsə, şəriət hakimi onu talaq verməyə məcbur edəcək və talaq vermədiyi təqdirdə şəriət hakiminin özü qadının istəyi ilə ona talaq verə bilər.
Kişini zinaya məcbur edən qadın
Əgər bir qadın silahla və ya başqa formada bir kişini qorxudaraq onu özü ilə zina etməyə məcbur etsə, əks təqdirdə başına bəla gətirəcəyi ilə hədələsə, kişi də istəmədiyi bir halda bu işə məcbur olsa, bu vəziyyətdə “mükrəh” (məcbur edilmiş şəxs) hökmü qüvvədədirmi?
Sualda fərz olunanları nəzərə alsaq, cəzası edam olan məcburi zina və ya təcavüz hökmü qadın barəsində icra olunmayacaqdır. Yalnız hədd cəzası vardır. (Ayrı-ayrı hallarda daşqalaq və ya şallaq.)
Üzvün işdən düşməsi ilə nəticələnən sınığın diyəsi
Bir şəxsə qarşı cinayət törədilir və bədəninə müxtəlif dərəcəli xəsarətlər yetirilir. Məsələn, sümüklərinin qırılmasından əlavə həmin üzvlərdə müəyyən dərəcədə naqislik yaranır. Əlbəttə, üzvlərdə olan bu naqislik sümüklərin qırılmasından və s. irəli gələ bilər. Belə məsələlərdə yalnız dəymiş zədələrin və sınmış sümüklərin diyəsi alınmalıdır, yoxsa üzvdə yaranan naqislik üçün də başqa bir diyə nəzərdə tutulmalıdır?
Bir diyə alınmalıdır və o da sümüklərin sınmasının və dəyən zədələrin diyəsidir. Lakin üzvün sınması ilə naqisliyi üçün bir yerdə alınan diyə ilə naqislik olmadan üzvün sınmasına görə alınan diyə arasında fərq var.
Ərlə arvadın qan sahibləri
Ər və ya arvad qətlə yetirilmişdir və biri-birindən savayı varisləri yoxdur. Bunu nəzərə almaqla aşağıdakı suallara cavab verin: 1) Onlar biri digərinin qan sahibləridirmi? 2) Qatildən diyə almaq haqları varmı?3) Onların birinin qətlindən sonra digərinin razılıq verməsi (şikayət etməməsi) qatildən qisas alınmasının qarşısını alacaqdırmı?
Ərlə arvadın qarşılıqlı olaraq bir-birlərinin qatilindən qisas almaq hüquqları yoxdur. Lakin onlara diyədən pay çatır.
Qəyyumun razılığı cəzanın icrasına təsir etmir
Əgər həddi-buluğa çatmış qardaş öz həddi-buluğa çatmış bacısı ilə (nəuzu billah) zina edərsə, onların hər ikisi edama məhkumdurlarmı? Habelə, əgər qanuni yaşa (18 yaş) çatmış qardaş yetkin olan və yetkin olmayan (18 yaşa çatmamış) bacısı ilə zina edərsə, qızın qəyyumunun və ya vəlisinin razılıq verməsi (şikayəti geri götürməsi) zina edənin edamının qarşısını alırmı?
Zina edən oğlan və qız şəri baxımdan həddi-buluğa çatmışlarsa, hökm (cəza) onların barəsində icra olunmalıdır. İstər qəyyum razı olsun, istərsə də olmasın. Bu şərtlə ki, cinayət şəri hakim üçün kafi dəlillərlə sübuta yetmiş olsun.
Qəyyumun qisas və əfvlə bağlı ixtiyarları
Qan sahibləri hamılıqla uşaq (səğir) və ya ruhi xəstə olsalar, başçı və ya qəyyumlarının onların tərəfindən qisas tələb etməyə və ya əfv etməyə haqları varmı?
Qisas və ya əfv etmək hüququnu sübut etmək çətindir. Yalnız bir halda ola bilər ki, uşaqların məsləhəti qəti şəkildə bunu tələb etsin.
Mərsiyə oxuyanlara pul vermək
Öz şerləri və sözləri əsnasında heç bir mənbədə əsası olmayan və ya sənədi zəif olan ağlamalı hadisələr danışan mərsiyəxanlara pul vermək caizdirmi? Belə sözləri nəql etmək əzadarlığa xələl yetirirmi?
Pulu onların şəri cəhətdən qanuni (caiz) olan işlərinin müqabilində versinlər və qanunsuz işlərinə görə onları nəhy əz münkər etsinlər.
Pis işlərdən çəkindirmək üçün ailəvi münasibətlərdən çəkindirmək
Şəri əməl və göstərişlərə laqeyd olan (məsələn, xüms, zəkat verməyən), şəriətə zidd işlər görən, habelə əmr be məruf və nəhy əz münkərə heç bir əhəmiyyət qohumlarla əlaqələri kəsmək caizdirmi?
Qohumluq əlaqələrini kəsmək onların ayılmalarına (bu işləri tərk etmələrinə) səbəb olacaqsa, vacibdir. Mənfi təsiri varsa, bu işi etməyin.
Diyənin günün qiyməti ilə ödənməsi
Səhvən adam öldürmə hadisəsi baş vermiş və hadisədən keçən bu müddət ərzində diyənin miqdarı dəyişmişdir. Diyəni verən şəxs onu hadisə zamanına uyğun ödəməlidir, yoxsa indiki zamana uyğun?
Əgər öncədən hansısa bir məbləğ haqqında razılığa gəlməyiblərsə, indiki zamana uyğun ödəməlidir.
Yatırım pullarının artımı
Hazırda Allaha şükürlər olsun ki, İslam Respublikasının hakimiyyəti dövründə yaşayırıq. Şəhidlərin qanı, insanların fəaliyyətləri, Həzrət İmam Xomeyninin (r.ə) görüşləri və rəhbərliyinin xeyir-bərəkəti sayəsində tağut rejimi devrilmişdir. Belə bir zamanda banklara pul qoymağın hökmü nədir? Bankların hesablardakı pullar üçün nəzərdə tutduqları faizi almaq olarmı? Habelə, banklardan borc alıb əlavə faiz verməyin hökmü necədir?
Bankın könüllü surətdə pul qoyanların hesablarına keçirdiyi faiz və əlavə məbləğin heç bir maneəsi yoxdur. Lakin bu, müqavilə şəklinə salınmamalıdır. Amma şəriət əqdləri baxımından bankın nizamnaməsinə müvafiq şəkildə əməl olunarsa, sabit əmanətlərin faizinin və bankdan alınan (və artıqlaması ilə ödənən) borcların maneəsi yoxdur. Şübhəli hallarda isə, onun səhih olduğunu əsas götürmək olar. Lakin şəri əqdlərin nizamnaməsinə əməl olunmadığına yəqininiz olsa, caiz deyil.
Yaxşı işlərə dəvət və pis işlərdən çəkindirməyin ziyanı olarsa
Əgər idarədə əmr be məruf və nəhy əz münkər etmək insanı mükafat və əlavə iş (üçün əmək haqqı) kimi imtiyazlardan məhrum edərsə, yenə də bu iş vacibdirmi?
Nəzərə çarpacaq mühüm bir ziyana səbəb olmasa, vacibdir.
