مسأله 2193ـ مال گمشده اى را كه انسان پيدا مى كند اگر نشانه اى ندارد كه با آن صاحبش معلوم شود (مانند يك اسكناس هزار تومانى) احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش آن را صدقه دهد و اگر خود او مستحق است مى تواند بردارد اگر مال مهمّى باشد احتياط آن است كه از حاكم شرع اجازه بگيرد.
مسأله 2194ـ هرگاه مالى را که پيدا کرده نشانه دارد ولى قيمت آن کمتر از يک درهم است(1) چنانچه صاحب آن معلوم باشد نمى تواند بدون رضايت او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد مى تواند بردارد و تملّک کند و از آن استفاده نمايد و در صورت تلف شدن لازم نيست عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد تملّک هم نکرده باشد و بدون تقصير او تلف شود دادن عوض آن واجب نيست.ــــــــــــــــــــــــــــ1. درهم عبارت است از 6/12 نخود نقره سکّه دار.
مسأله 2195ـ احتياط واجب آن است که اگر در حرم مکّه مالى که قيمت آن به اندازه يک درهم يا بيشتر است پيدا کند آن را برندارد.
مسأله 2196ـ هرگاه مالى را که پيدا کرده نشانه دارد و قيمتش به اندازه يک درهم يا بيشتر است، بايد آن را تا يک سال اعلام کند (چنانچه از روزى که پيدا کرده تا يک هفته هر روز اعلام کند، بعد هفته اى يک بار تا آخر سال در محلّ اجتماع مردم کافى است) چه آن مال متعلّق به مسلمانى باشد يا کافرى که در امان مسلمانان است اعلام کردن واجب است.
مسأله 2197ـ هرگاه به جاى اعلام کردن لفظى، اعلان کتبى در محلّى که مرکز رفت و آمد مردم است نصب کند و مردم آنجا غالباً باسواد باشند يا افراد باسواد اعلان را براى بى سوادان بخوانند و تا يک سال اعلان در آنجا بماند کافى است.
مسأله 2198ـ هرگاه قبل از فرا رسيدن يک سال، از پيدا کردن صاحب آن مأيوس شود و يا از اوّل مأيوس باشد که صاحب آن را پيدا کند احتياط واجب آن است که آن مال را از طرف صاحب اصلى اش به فقير بدهد.
مسأله 2199ـ هرگاه در يکى از حرمهاى مقدّس، يا مساجد، محلّى براى گمشده ها تعيين شود و مردم بدانند براى پيدا کردن گمشده خود بايد به آن محل مراجعه کنند و متصدّيان آن محل مورد اعتماد باشند، کافى است که گمشده را به محلّ آن تحويل دهد و آنها تا يک سال بايد آن را نگهدارى کنند و اگر صاحب آن پيدا نشد طبق مسأله بعد عمل نمايند و اگر در بعضى از شهرها چنين محلّى براى گمشده ها در نظر گرفته شود و مردم از آن باخبر باشند وظيفه اعلان کردن با سپردن گمشده به آن محل، از دوش مردم برداشته مى شود.
مسأله 2200ـ هرگاه تا يک سال اعلان کند و يا در محل اعلان شده نگهدارى شود و صاحب مال پيدا نشود، پيداکننده مخيّر است يکى از چهار کار را انجام دهد: 1ـ آن را براى خود بردارد به قصد اين که هر وقت صاحبش پيدا شد اگر آن مال موجود نيست، عوض آن را به او بدهد. 2ـ به صورت امانت براى او نگهدارى کند. 3ـ از طرف صاحبش صدقه در راه خدا بدهد. 4ـ آن را به حاکم شرع بسپارد و احتياط مستحب صدقه دادن يا سپردن به حاکم شرع است.
مسأله 2201ـ هرگاه بعد از يک سال اعلان کردن، صاحب مال پيدا نشود و مال را به عنوان امانت براى صاحبش نگهدارى کند و مال از بين برود چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى، يا زياده روى نکرده باشد ضامن نيست، ولى اگر از طرف صاحبش صدقه دهد اگر صاحبش پيدا شد و به صدقه دادن راضى نشد بايد عوض آن را به او بدهد.
مسأله 2202ـ هر کودک نابالغى مالى را پيدا کند احتياط واجب آن است که ولىّ او اعلان نمايد و چنانچه تا يک سال صاحب آن پيدا نشد مطابق يکى از دستورهاى چهارگانه گذشته، آنچه مطابق مصلحت کودک است عمل مى نمايد.
مسأله 2203ـ هرگاه در اثناء سال که مشغول اعلان کردن است مال از بين برود ضامن نيست، مگر اين که در نگهدارى آن کوتاهى يا زياده روى کرده باشد.
مسأله 2204ـ هرگاه مالى را پيدا کند و به گمان اين که مال خود اوست بردارد، بعد بفهمد مال او نيست، نمى تواند آن را در همان جا بيندازد، بلکه بايد مطابق دستورى که گذشت تا يک سال اعلان نمايد و اگر با پاى خود آن را تکان دهد اين حکم را ندارد، هر چند خود اين کار اشکال دارد.
