مسأله 965ـ هنگام سجده بايد پيشانى بر زمين يا چيزهايى که از زمين مى رويد مانند چوب و برگ درختان باشد، ولى سجده بر چيزهاى خوراکى و پوشاکى هرچند از زمين برويد جايز نيست و همچنين سجده کردن بر فلزّات مانند طلا و نقره باطل است، امّا سجده بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سفيدوسياه و حتّى عقيق اشکال ندارد.
مسأله 966ـ احتياط واجب آن است که بر برگ درخت مو که بعضى آن را در غذا مصرف مى کنند سجده نکند.
مسأله 967ـ سجده بر علف و کاه و مانند اينها که از زمين مى رويد و خوراک حيوان است اشکال ندارد و همچنين سجده بر گلهايى که خوراکى انسان نيستند، امّا گلها و گياهانى که از قبيل داروى خوراکى هستند مانند گل بنفشه و گل گاو زبان بنا بر احتياط، سجده بر آنها صحيح نيست، همچنين سجده بر گياهانى که در بعضى از شهرها خوراکى است و در بعضى از شهرها خوراکى نيست.
مسأله 968ـ سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ چه قبل از پخته شدن و چه بعد از آن صحيح است، همچنين بر آجر و سفال و سيمان نيز جايز است.
مسأله 969ـ سجده بر كاغذ مطلقاً صحیح است.
مسأله 970ـ بهتر از هر چيز براى سجده خاک مخصوصاً «تربت حضرت سيّد الشّهداء(عليه السلام)» است که يادآور خونهاى شهيدان مى باشد.
مسأله 971ـ هرگاه چيزى که سجده بر آن صحيح است در اختيار ندارد، يا به واسطه گرمى و سردى زياد نمى تواند بر آن سجده کند، بايد بر لباسش اگر از کتان يا پنبه است سجده کند و اگر از چيز ديگر است (مثلاً از پشم است) بر همان يا بر فرش سجده نمايد و اگر آن هم ممکن نيست بر فلزّات و اشياء معدنى سجده کند و اگر مطلقا چيزى پيدا نمى کند که بتوان بر آن سجده کرد بر پشت دست خود سجده مى کند، بنابر اين پشت دست آخرين چيزى است که مى توان بر آن سجده کرد.
مسأله 972ـ هرگاه در سجده اوّل مهر به پيشانى بچسبد بايد آن را براى سجده دوم از پيشانى جدا کند و اگر به همان حال به سجده دوم رود اشکال دارد.
مسأله 973ـ هرگاه در اثناء نماز چيزى را که سجده بر آن صحيح است از دست بدهد، مثلاً بچّه اى آن را بردارد، چنانچه وقت نماز باقى است نماز را تمام کرده و بنابر احتياط دوباره مى خواند و اگر وقت تنگ است قضا ندارد، در هر دو صورت به ترتيبى که در دو مسأله قبل گفته شد عمل نمايد.
مسأله 974ـ هرگاه در حال سجده متوجّه شود پيشانى را بر چيزى گذارده که سجده بر آن جايز نيست، اگر ممکن است و منافات با صورت نماز گزار ندارد پيشانى را به روى چيزى که سجده بر آن صحيح است بکشد و اگر دسترسى ندارد و وقت تنگ است به دستور مسأله پيش عمل کند.
مسأله 975ـ هرگاه بعد از نماز يابعد از سجده متوجّه شود بر چيزى سجده کرده که سجده بر آن جايز نبوده، نمازش صحيح است.
مسأله 976ـ سجده کردن براى غير خداوند متعال حرام است و بعضى از مردم عوام که در مقابل قبر امامان(عليهم السلام) پيشانى را بر زمين مى گذارند اگر به قصد سجده براى امام(عليه السلام) باشد فعل حرام است و اگر براى شکر خدا باشد اشکالى ندارد، ولى اگر در نظر بينندگان چنين نشان دهد که سجده براى امام(عليه السلام) است يا بهانه به دست دشمنان دهد اشکال دارد.
