جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

کسی که از انجام‌ اعمال حج معذور است بايد پول را به صاحبش برگرداند، مگر این‌که از طرف صاحب پول مجاز در نايب گرفتن باشد كه در اين صورت مى‌تواند شخص ديگرى را در تمام عمل حج نايب كند و درصورتی‌که بدون اجازه، نيابت را به ديگرى واگذار كند و او عمل را انجام دهد، حج از طرف منوب‌عنه انجام مى‌شود، ولى نايب اوّل بايد پول را به صاحبش برگرداند (مگر این‌که صاحبش راضى گردد) و صاحب پول ضامن چيزى نيست و نايب اوّل بايد اجرت نايب دوّم را بپردازد.

پس‌ازآنکه نايب اعمال حج را بجا آورد، حج از معذور ساقط مى‌شود و لازم نيست خودش به حج برود؛ هرچند بعداً عذرش برطرف شود؛ امّا اگر قبل از اتمام حج عذرش برطرف شد، چه قبل از احرام باشد يا پس‌ازآن، بنا بر احتياط واجب بايد خودش به حج برود.

هرگاه در اثناء طواف عذرى پيدا شد، یا حاجت ضروری برای خودش یا دیگری پیش آید و طواف واجب خود را قطع کند، اگر عذر مذكور بعد از تجاوز از نصف (سه شوط و نیم) بوده، پس از رفع عذر برمى‌گردد و طواف را تكميل مى‌كند، ولى اگر قبل از آن بوده، آن طواف را رها كرده، دوباره از اوّل شروع مى‌كند و احتياط مستحب در فرض اوّل اتمام و اعاده است.

هرگاه كسى عمره تمتّع را بجا آورد و از احرام خارج شود و بخواهد از انجام‌ مراسم حج خوددارى كند اگر به علّت بيمارى يا مانع ديگرى باشد گناهى ندارد و چنانچه سال اوّل استطاعت او بوده معلوم مى‌شود مستطيع نبوده است و اگر حج قبلاً بر او واجب شده، بايد سال ديگر حج تمتّع را به‌طور كامل انجام دهد؛ امّا اگر بدون عذر از انجام‌ حج منصرف شود گناه كرده (خواه حج واجب باشد، يا مستحب) و چيز ديگرى بر او نيست و بايد در سال ديگر حج واجب خود را انجام دهد و درهرحال احتياط واجب آن است كه طواف نساء و نماز آن را بجا آورد.

اگر شخصى به خاطر عذرى بدون احرام وارد مکه شود و وقت هم تنگ باشد، بايد براى حج اِفراد در مکه احرام ببندد و اعمال حج را بجا آورد و پس‌ازآن، عمره مفرده انجام دهد و حجش صحيح است.

اگر احرام را فراموش كند و به منى يا عرفات برود، واجب است به مکه بازگردد و احرام ببندد و چنانچه براثر تنگى وقت يا عذر ديگرى، بازگشت به مکه ممكن نشود از همان‌جا كه هست (عرفات، يا مشعر، يا منى) قبل از رمى جمرات و قربانى كردن محرم مى‌شود و اگر بعدازآن متوجّه شود، وقت احرام گذشته و حجش صحيح است.

كسى كه وقوف اضطرارى عرفه و اضطرارى شبانه مشعر را درك كند (يعنى قسمتى از شب دهم را در عرفات و قسمتى ديگر را در مشعر وقوف كرده و قبل از طلوع صبح به منى رفته) درصورتی‌که عذر داشته و وقوف اختيارى عرفه را از روى عمد ترك نكرده باشد، حج او صحيح است؛ امّا اگر عذر نداشته و عمداً وقوف اختيارى عرفه را ترك كرده، حجش باطل است و چنانچه وقوف اختيارى مشعر (وقوف بين الطلوعين) را عمداً ترك كرده باشد حج او صحيح است، ولى يك گوسفند كفّاره دارد و اگر از روى جهل وقوف عرفه را ترك كرده باشد، حج او بنا بر احتياط واجب باطل است.

كسى كه فقط وقوف اضطرارى شبانه مشعر را درك كند (يعنى شب دهم به مشعرالحرام رسيده و قبل از طلوع صبح به منى كوچ كرده است) اگر وقوف عرفات را عمداً ترك كرده باشد حج او باطل و اگر از روى عمد نباشد، بلكه به سبب عذر باشد، در اين صورت نيز حج او اشكال دارد.

احتياط واجب آن است كه بازگردد.

تشخيص با خود مكلّف است.

هرگاه زنى كه طواف حج و طواف نساء را بجا نياورده، گرفتار عادت ماهانه شود و پيش از پاك شدن ناچار به ترك مکه باشد (مثل این‌که كاروان مهلت نمى‌دهد تا پاك شود) لازم است براى طواف حج و نماز آن نايب بگيرد، سپس خودش سعى را بجا آورد، سپس براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد (همچنين كسان ديگرى كه به سبب بيمارى يا عذر ديگر قادر به انجام طواف و سعى نباشند بايد نايب بگيرند).

هرگاه پس‌ازآنکه نايب رمى جمرات را انجام داد، بيمار خوب شود، لازم نيست رمى را دوباره خودش انجام دهد، ولى در مورد شخصى كه بی‌هوش بوده، چون نيابت اجازه مى‌خواهد (و نايب بدون اجازه او اين كار را كرده) احتياط آن است كه خودش دوباره انجام دهد؛ امّا اگر در بين رمىِ نايب، بيمار خوب شود يا بی‌هوش هوشيار گردد، بايد خودش از اوّل شروع كند و به آن مقدار كه نايب انجام داده اكتفا نكند.