خمس نذر
آیا به چیزی که مورد نذر قرارگرفته است خمس تعلّق میگیرد؟
اگر نذر مطلق کرده خمس ندارد و اگر نذر مشروط باشد چنانچه شرط حاصل شود خمس ندارد و اگر شرط حاصل نشود خمس دارد.
اگر نذر مطلق کرده خمس ندارد و اگر نذر مشروط باشد چنانچه شرط حاصل شود خمس ندارد و اگر شرط حاصل نشود خمس دارد.
در ميان بسيارى از خانوادهها معمول است كه جهیزیه دختران را تدريجاً تهيّه میکنند، چنانچه سال بر آن جهیزیه بگذرد خمس آن واجب است؛ ولى در مناطقى كه اگر جهیزیه را قبلاً تهيّه نكنند عيب محسوب میشود و يا اینکه تهيّه آن جز بهصورت تدريجى مشكل است، خمس ندارد؛ بنابراین اگر درجایی خريد جهيزيه و كنار گذاشتن خود آن يا حتى پول عرفا مؤونه بهحساب بيايد خمسى ندارد
چنانچه هديه تا پايان سال خمسى مورد استفاده قرار نگيرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
1- معدن، خواه در تملّک اشخاص باشد یا تملّک دولت و واگذارى خواه بهصورت تملّک باشد یا بهرهبرداری، داراى حریم است.2- مراد از حریم معدن، آن مقدار فضا و محلی است که در عرف و عادت معدنچیان، براى استخراج و بارگیرى و سایر احتیاجات متعارف، موردنیاز است.هرگاه در قانون حکومت اسلامى حدّى براى آن معدن در نظر گرفتهشده است، بر طبق آن عمل میشود و اگر در قانون تبیین نشده، باید با مشاوره چند نفر از معدنچیان باسابقه و متدین، حدّ و حدود آن تعیین گردد و مطابق آن عمل شود. البتّه حریم معدن، نسبت به بهرهبرداریهای ممکن در حال و آینده نزدیک، در نظر گرفته میشود و آینده دور معیار نیست.3- واگذارى این حریم به دیگران درصورتیکه از طرف مسئولان بخش معدن و مطابق مقررات باشد، اشکالى ندارد، در غیر این صورت جایز نیست.4- بهرهبرداران از معدن در نحوه بهرهبرداری و انفجارات خود، باید طورى عمل کنند که مزاحمت و ضرر و زیانى براى همسایگان حاصل نشود.
هزينه سفر حج يا زیارتهای مستحبی اگر از درآمد همان سال باشد اصل و سود آن خمس ندارد و اگر ناچار باشد از چند سال قبل اسمنویسی كند و هزينه را بدهد، جزء مخارج همان سالش محسوب میشود و خمس ندارد، نه در آن سال و نه در سالهای بعد. البته اشخاصی که سال خمسی ندارند و دارای سرمایهای هستند که خمس آن را نپرداختهاند؛ باید خمس پولی را که برای حج یا عمره هزینه کردهاند و خمس سود آن را بپردازند.
خمس در هفت مورد واجب میشود:1- منافع کسبوکار2- معدن3- گنج4- مال حلال مخلوط به حرام5- جواهراتى كه با غوّاصى از دريا به دست میآید،6- غنيمت جنگى7- زمينى كه كافر ذمی از مسلمان میخرد بنا بر احتياط واجب
هرگاه عین مالى که خمس یا زکات یا نذر به آن تعلقگرفته موجود است، خمس و زکات و نذر مقدّم است و اگر عین آن موجود نیست، حق النّاس اولویت دارد.
اگر بخشی از مهریه باشد که دختر آن را به پدر داده خمس ندارد؛ اما اگر پول مزبور را بهصورت شرط ضمن عقد جهت پدر قرار دهند حلال است اما با گذشتن سال، خمس آن واجب میشود.
خمس در اصطلاح فقهی، به معنای پرداخت یکپنجم مازاد درآمد سالانه و برخی موارد دیگر مانند معدن و گنج با شروطی که در فقه آمده است؛ بنابراین هرگاه انسان از طریق زراعت یا صنعت یا تجارت یا از طریق کارگری و کارمندی در مؤسسات مختلف درآمدی به دست آورد، چنانچه از مخارج سال او و همسر و فرزندان و سایر کسانی که نفقه آنها را میدهد زیاد آید، باید خمس (یکپنجم یا بیست درصد) آن را بپردازد.
خمس آن را میبخشیم.
اگر این پولها جزء نیازهای او باشد حتی اگر صرفهجویی کرده باشد حکم نفقه را دارد و اگر سر سال خمسی چیزی از آن اضافه بیاید خمس دارد؛ و اگر زائد بر نیاز باشد حکم هدیه را دارد و بنا بر احتیاط واجب خمس دارد.
چنانچه لباس و چیزهایی باشد که مخصوص کودکان است تعلق به نوزاد دارد خمس ندارد (ولی اگر تا زمان تکلیف نوزاد باقی بماند و بعد از بلوغ تا یک سال مصرف نشود بنابر احتیاط واجب خمس دارد) و اگر هدیه به صورت پول و مانند آن باشد متعلق به پدر است و در اینصورت باقیمانده آن در سر سال خمسی بنابر احتیاط واجب خمس دارد.