لزوم پرداخت خمس هزینههایی که مصداق اسراف باشد
در جلسات ترحیم و هفته و چهلم، گلهای گرانقیمتی بهصورت تاج گل به این مجالس میبرند که این گلها پس از مدّتى به سطل زباله ریخته میشود اوّل اینکه آیا بردن چنین گلهای گرانى از مصادیق اسراف است و دوّم اینکه آیا خمس دارد؟
اگر قیمت زیادى براى آن میپردازند بعید نیست که مصداق اسراف و مشمول خمس باشد مگر اینکه براى امر مهمی تهیّه شود.
شأنیت حاصل از مال حرام
ميدانيم كه شأن مثلا فردي كه مثلا فرزند يك كارگر ساده هست فرق ميكند با شأن كسي كه مثلا فرزند مدير يك شركت است زيرا در آمد آن شخص بيشتر است حال فرض كنيد شخصي در آمد بسيار عالي داشته باشد اما آن در آمد حرام باشد و حلال نباشد آيا همينكه آن درآمد را دارد شأن او و فرزندش بالاتر ميرود با توجه به اينكه از نظر عرفي در هر حال در آمد بسيار دارد و مدير شركت است حتي اگر مدير شركت بودنش حقش نيست و يا پولي كه در مي آورد حرام باشد؟
شأنیت حاصل از مال حرام شأنیت محسوب نمی شود.
عدم لزوم جداسازی اموال مخمّس و غير مخمّس
اگر مال مخمس در طول سال هزینه شود آیا آخر سال خمسی میتوان از درآمد آن سال مال مخمس را جایگزین کرد؟
كسى كه درآمدى از کسبوکار به دست آورده اگر مال ديگرى هم دارد كه خمس آن واجب نيست يا خمس آن را داده، لازم نیست آنها را از هم جدا کند، بلکه میتواند از هر دو خرج کند و در پایان سال خمسی آنچه نسبت به سرمایهی مخمّس سال قبل اضافه دارد را تخمیس کند؛ بنابراین معیار درآمد است؛ یعنی مثلاً سال قبل یکصد هزار تومان سرمایه مخمس داشته و امسال مجموع موجودیاش بیش از آن نیست؛ هرچند اجناس جابهجاشده یا برخی اجناس تمامشده و جنس جدیدی جای آن را گرفته است.
عدم جواز تصرّف در مال مشمول خمس
تصرّف در مالی که به آن خمس تعلقگرفته است چه حکمی دارد؟
انسان تا خمس مال را ندهد نمیتواند در آن تصرّف كند یعنی غذایى که به آن خمس تعلقگرفته، نمیتواند بخورد و یا بالباس غیر مخمّس نمیتواند نماز بخواند و نیز با پولى که خمس آن را نداده نمیتواند چیزى بخرد؛ و در چنین مواردی نيّت دادن خمس بهتنهایی كافى نيست، همچنين نمیتواند خمس را به ذمّه بگيرد و در مال تصرّف كند و چنانچه تصرّف كند كار حرامى كرده و اگر آن مال تلف شود بايد خمس آن را بدهد.
تعویض پول خمس کنار گذاشتهشده
آیا پول خمسی را که کنار گذاشتهشده میتوان عوض کرد؟
اشکال ندارد چون با کنار گذاشتن تعیّن پیدا نمی¬کند برخلاف پول زکات فطره.
مبلغی که فطریه یا خمس یا کمک به مسجد بودن آن مشخص نیست
اگر مبلغ صد هزار تومان در روز عید فطر به دست امام جماعت رسیده باشد و او شک کند که این مبلغ خمس یا فطریه یا کمک به مسجد است؛ با توجه به اینکه همه مبالغ در یک مکان جمعآوریشده، نحوهی مصرف آن را بیان فرمایید؟
چنانچه خادم مسجد فقیر باشد مبلغ مزبور را میتوان به او داد که به مصرف هر سه احتمال برسد.
خمس مازاد زکات فطره و کفارات و صدقه
آیا به پولی که از راه زکات فطره یا کفارات و صدقه و رد مظالم جمع شود خمس تعلق میگیرد؟
در مورد زکات فطره و کفارات و صدقه و رد مظالم جایز نیست مازاد بر مؤونه سال بگیرد؛ و هرگاه اضافه از نیاز بگیرد باید مقدار اضافه را به فقیر دیگری بدهد.
تصرف در وجوهات شرعیّه بهعنوان قرض
تصرّف در وجوهاتی مانند صدقه، خمس و مانند آن، بهعنوان قرض و سپس برگرداندن آنچه حکمی دارد؟ وجوهاتی که بهعنوان امانت در نزد انسان است چطور؟
درصورتیکه صاحب پول، آنها را بهعنوان صدقه یا خمس جدا کرده، میتواند در آنها تصرّف کند؛ ولى اگر کسى بهعنوان امانت به آنها سپرده، حقّ تصرّف ندارند.
معامله نسیهای و پرداخت بدهی با پول غیر مخمس
اگر انسان جنسی را نسیهای بخرد و با پول غیر مخمس بدهی را پرداخت کند تکلیف چیست؟
اگر جنسى را به ذمّه بخرد ولى بعد از معامله قيمت آن را از پولى كه خمس آن را نداده بپردازد معامله او صحيح و تصرفاتش در آن جنس جايزاست، ولى چون از پولى كه خمس در آن است به فروشنده داده به مقدار خمس آن پول به او مديون است و درصورتیکه آن مقدار در دست فروشنده موجود باشد حاكم شرع همان را میگیرد و اگر از بين برود عوض آن را از خريدار يا فروشنده مطالبه میکند.
حکم مصرف وجوهات شرعیّه توسط واسطه
اگر شخصی که واسطه شده تا وجوهات شرعیّه را به دفتر معظم له برساند، به دلیل نیاز شدید مالی این پول را خرج کرده و بعد از حدود یک سال آن را به دفتر تحویل دهد چه وظیفهای دارد؟
کار خلافی مرتکب شده است و باید توبه کند و درصورتیکه تورّم در این مدت شدید بوده، باید تورّم را هم به آن بیفزاید.
حکم خريد مالي که خمس آن پرداختنشده
چنانچه مالی که خمس آن پرداختنشده است خریداری شود چه حکمی دارد؟
هرگاه كسى مالى را كه خمسش را ندادهاند خريدارى كند، معامله او نسبت به خمس باطل است، مگر آنكه حاكم شرع اجازه دهد كه در اين صورت خمس پول معامله را بايد به او داد و اگر به فروشنده داده باشد بايد از او بگيرد و به حاكم شرع دهد.