جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

جعاله با هر عبارتی که بر درخواست انجام دادن عمل در برابر پرداخت اجرت از سوی جاعل دلالت کند، صورت می‌گیرد و بر زبان راندن الفاظ ویژه‌ای لازم نیست؛ و در مورد عامل هم اگر کار را آغاز کند، به‌منزله قبول اوست.

در جعاله، عامل باید بالغ باشد و اینکه بتواند كار موردنظر جاعل را انجام دهد.

جُعاله آن است كه انسان قرار بگذارد كه در مقابل كارى كه براى او انجام مى‏دهند مال معيّنى بدهد، مثلاً بگويد «هر كس گمشده مرا پيدا كند هزار تومان به او مى‏دهم» به شخصى كه اين قرار را مى‏گذارد «جاعل» و به شخصى كه كار را انجام مى‏دهد «عامل» مى‏گويند.

از عقود است.

جعاله ممکن است با شخص غير معيّن صورت گيرد که به آن جعاله عام گویند مثلاً، بگويد: اگر طبيبى بيمارى فرزندم را علاج کند، فلان مقدار خواهم داد. يا با شخص معيّن که به آن جعاله خاص گویند مثل‌اینکه به غوّاصى بگويد: اگر فلان جنس غرق‌شده مرا از دريا بيرون آورى، هزار تومان به تو می‌دهم؛ که در هر دو صورت جعاله صحيح است.

این جعاله نیست؛ این همان رباست با لفظ جعاله.

اگر بعد از قرارداد، کار را به‌قصد اینکه پول نگيرد انجام دهد، حقّى نسبت به مزد ندارد.

عامل می‌تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولى اگر ناتمام گذاردن عمل سبب ضرر و زيان جاعل شود بايد آن را تمام کند و درصورتی‌که تمام نکند ضامن است، مثلاً اگر به طبيب بگويد اگر چشم مرا عمل کنى فلان مقدار به تو می‌دهم و او جراحى را شروع کند، چنانچه ناتمام گذاردن آن باعث معيوب شدن چشم گردد حقّى بر جاعل ندارد و ضامن ضرر و زيان او نيز هست.

جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روى اراده و اختيار قرارداد ببندد و شرعاً بتواند در مال خود تصرّف كند، بنابراين جعاله آدم سفيهى كه مال خود را بيهوده مصرف مى‏كند صحيح نيست.

چند صورت دارد: 1. درصورتی‌که فایده کار در تمام شدن آن باشد و عامل کار را نیمه‌کاره رها نماید (مثلاً مقدارى دنبال گمشده بگردد و بعد رها كند) هیچ حقی بر جاعل ندارد. 2. اگر انجام دادن قسمتى از كار مفيد باشد (مثل اين‏كه قسمتى از لباس را بدوزد) درصورتی‌که مزد را براى اتمام كار قرار داده باز هيچ‏گونه حقّى ندارد. 3. اگر مقصود جاعل اين باشد كه هر مقدار عمل كند به همان مقدار مزد دريافت نمايد بايد مزد مقدارى را كه انجام داده به عامل بدهد.

كار موردقرارداد بايد حرام نباشد و نيز بايد نتيجه عقلايى داشته باشد، بنابراين اگر بگويد هرکسی شراب بخورد، يا هر كس در شب به‌جای تاريكى برود فلان مبلغ را به او مى‏دهم اين جعاله صحيح نيست.

اگر پیش از قرارداد این کار را انجام دهد حقی نسبت به مزد ندارد.