مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

این کار حرام نیست ولی بهتر این است که روی قبر مؤمنان راه نروند.

درصورتی‌که زیر دست‌وپای عابران باشد آن‌ها را محوکنید.

هرگاه احداث گورستان در چنین مناطقى مخالف مقررات و قوانین حکومت اسلامى باشد، یا باعث اذیّت و آزار مردم گردد، از این کار خوددارى شود.

درصورتی‌که وقف براى دفن اموات باشد نمی‌توان آن را تغییر داد; مگر این‌که دفن اموات در آن ممکن نباشد. در این صورت می‌توان براى کارهاى خیر از آن استفاده کرد; مانند مسجد و مدرسه و درمانگاه.

اگر در داخل قبرستان بوده باشد همان حکم ثابت است اما اگر مانند قبر مرحوم مجلسی (ره) جای مستقلی است و صدق قبرستان نمی‌کند آن حکم شامل آن نمی‌شود.

زیارت اهل قبور جایز است و این کار درزمانی که عذر شرعی دارند کراهتی ندارد و می‌توانند نماز میت بخوانند و تنها کراهتی که در این زمینه واردشده است رفتن به قبرستان در شب است که شامل همه افراد می‌شود

در زمین‌هاى موقوفه و مباح، قبر ملک نمی‌شود; ولى اگر زمین را خریدارى کند، یا زمین مباح بوده و قصد تملّک و حیازت نموده است، مالک می‌شود.

غسل لازم نیست.

ازنظر دين اسلام شهيد بر دو قسم است، يكى شهيد به معناى خاص؛ يعنى كسى كه در معرکه جنگ كشته شود البتّه درگيرى 2 يا 3 نفر از اشرار مثلاً با 2 يا 3 نفر از نيروى انتظامى صدق جنگ بر آن نمى‏شود ولى اگر دو گروه قابل‌توجه باهم درگير شوند و جنگ كوچكى رخ دهد اين مصداق معرکه جنگ، است و حتى در معرکه جنگ، خط اوّل و دوم فرقى ندارد و اگر كسى به خاطر اصابت بمب يا امثال آن در پشت سر كشته شد همین‌که در محدوده جنگ باشد كفايت مى‏كند و صدق معركه مى‏كند؛ اما شهيد به معناى عام يعنى هر كس كه در حال انجام‌وظیفه كشته شود كه اين نوع شهادت احكام خاص شهيد مثل عدم لزوم غسل و كفن و امثال آن را ندارد اگرچه شهيد حساب می‌شود و اجر شهيد را دارند.

هرگاه به هر علّتى شهيد برهنه شده باشد بايد او را كفن كنند و بدون غسل دفن نمايند.

در جنگ‌های امروز كه میدان‌های جنگ وسعت دارد و گاه كيلومترها يا فرسخ‌ها مسافت را در برمی‌گیرد و گلوله‏هاى دشمن و مانند آن تا مسافت زيادى مى‏رسد، تمام اين صحنه كه مركز تجمّع سربازان است ميدان جنگ محسوب می‌شود، ولى اگر دشمن به‌وسیله بمباران افرادى را دور از جبهه‏هاى جنگ به قتل برساند (حکم عدم وجوب غسل و کفن) در مورد آن‌ها جارى نيست.

این حکم فقط شامل كسانى است كه در ميدان جنگ کشته‌شده باشند، يعنى پيش از آن‌که مسلمانان به او برسند جان داده است، امّا اگر به او برسند و زنده باشد، يا به‌صورت مجروح او را از ميدان جنگ خارج سازند و در بيمارستان يا غير آن از دنيا برود، گرچه ثواب شهيدان را دارد ولى باید غسل و کفن شوند.

غسل دادن میّت مسلمان و کفن کردن او واجب است ولى دو گروه از این حکم مستثنا هستند: اوّل: «شهیدان راه خدا» یعنى کسانى که در میدان جهاد در راه اسلام، همراه پیامبر (صلی‌الله علیه وآله) یا امام معصوم (علیه‌السلام) یا نایب خاص او کشته‌شده‌اند، همچنین کسانى که در حال غیبت امام زمان (ارواحنا فداه) براى دفاع در برابر دشمنان اسلام کشته می‌شوند، خواه مرد باشند، یا زن، بزرگ باشند و یا کودک، در این‌گونه موارد غسل و کفن و حنوط واجب نیست، بلکه باید آن‌ها را باهمان لباس‌هایشان بعد از خواندن نماز دفن کنند. دوّم: کسانى که قتل آن‌ها به‌عنوان قصاص یا حدّ شرعى واجب شده است و حاکم شرع به آن‌ها دستور می‌دهد مراسم غسل میّت را خودشان در حال حیات انجام دهند و سه غسل را طبق رساله علمیّه به جا آورده، سپس دو قسمت از قسمت‌های سه‌گانه کفن را یعنى لنگ و پیراهن را می‌پوشند و مانند میّت حنوط می‌کنند و بعد از کشته شدن، قطعه سوم را بر آن‌ها می‌پوشانند و نماز بر آن‌ها خوانده و به همان حال دفنشان می‌کنند و لازم نیست خون را از بدن و کفن آن‌ها بشویند، حتّى اگر براثر ترس و وحشت خود را نجس کنند، تکرار غسل لازم نیست.

گاهى میّت را در تابوتى قرار می‌دهند و دفن می‌کنند به‌طوری‌که اگر دربیاورند متلاشى نمی‌شود اين کار مشكلى ندارد؛ امّا اگر به شكل معمولى دفن شود كه اگر دربیاورند متلاشى می‌شود امانت‌گذاری میّت صحيح نيست و نمی‌توان نبش قبر كرد. باید تمام شرایط دفن را رعایت کرده و اگر در دیوار دفن می کنند باید به صورت افقی و رو به قبله دفن شود.

این کار بعد از دفن میت جایز نیست و نبش قبر مسلمان یعنى شکافتن قبر او حرام است، هرچند طفل یا دیوانه باشد و منظور از نبش قبر آن است که آن را طورى بشکافند که آثار بدن میّت ظاهر شود و اگر بدن ظاهر نشود اشکال ندارد، مگر این‌که موجب هتک و بی‌احترامی باشد.