مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

احتیاط واجب آن است که آن را قضا کند و در این مواقع می تواند نماز را به نیت ما فی الذمه بخوانند.

احتياط مستحب آن است كه قضاى آن را به‌جا آورد.

معمولاً خواب اختیاری است و جنون اختیاری نیست، اما اغماء نه جنون است و نه خواب، روایات متعددی داریم که روزه از آن‌ها ساقط است اما اگر نیمی از روز باشد و قبل از آن نیت کرده باشد احتیاط آن است که قضا کنند اما اگر تمام‌روز باشد از او ساقط است و اگر تمام‌وقت نماز را بی‌هوش باشد نماز او نیز قضا ندارد.

خواندن نماز قضا واجب بر همه واجب است، به جر موارد زیر:الف: شخصی كه در تمام‌وقت به‌صورت غیرعمدی بی‌هوش بوده است.ب: نمازهای دوران قبل از ایمان آوردن فرد كافرى كه مسلمان شده است.ج: زنى كه در حال حيض يا نفاس ‏بوده است.د: شخصی که مجنون و دیوانه است، اگر اوقات نماز را درک نمی‌کرده است و عقل کافی نداشته است.

نماز قضا را بايد به همان شكلى كه قضا شده به‌جا آورد. اگر شكسته قضا شده، شكسته و اگر به‌صورت تمام قضا شده تمام بجا آورند. اگر نماز ظهر و عصر بوده آهسته و اگر صبح و مغرب و عشا بوده مردان بلند بخوانند.

خواندن نماز قضا محدود به زمان خاصی نيست و در هر ساعتى از شبانه‌روز مى‌توان آن را به‌جا آورد، مگر آنكه يك يا دونماز قبل از آن قضا شده باشد كه احتياط واجب اين است كه پيش از نماز همان روز آن را قضا كند.

كسى كه نماز قضا بر عهده دارد بايد در خواندن آن‏ كوتاهى نكند، ولى واجب نيست آن را فوراً به‌جا آورد، مگر آنكه يك يا دونماز قبل از آن قضا شده باشد كه احتياط واجب اين است كه پيش از نماز همان روز آن را قضا كند.

هر كس نماز واجب را در وقت آن ترك كند بايد قضاى آن را به‌جا آورد، هرچند در تمام‌وقت نماز خواب بوده، يا به‌واسطه بيمارى، يا مستى، نماز را نخوانده باشد (البته اگر از روی عمد نماز را ترک نماید گنهکار است و باید توبه نماید)، امّا كسى كه در تمام‌وقت بی‌هوش بوده، قضا بر او واجب نيست، همچنين كافرى كه مسلمان شده و زنى كه در حال حيض يا نفاس‏ بوده.

قضاى نماز با قضاى روزه تفاوت‌هایی دارد که به برخى از آن‌ها، به‌طور اختصار اشاره می‌شود:الف: نمازهایى که زن در حال عادت ماهانه نخوانده قضا ندارد; امّا قضاى روزه ایّام عادت، در ماه مبارک رمضان لازم است.ب: کسى که روزه قضا دارد، جایز نیست روزه مستحبی بگیرد; ولى اگر نماز قضا داشته باشد، می‌تواند نماز مستحبی بخواند.ج: قضاى نماز را نباید طورى تأخیر انداخت که بی‌اعتنایی به آن بشود، ولى اگر تأخیر بیندازد کفّاره ندارد، امّا قضاى روزه ماه مبارک رمضان را باید پیش از رسیدن ماه مبارک رمضان سال بعد انجام دهد و چنانچه به تأخیر اندازد باید هم قضا کند و هم کفّاره مد طعام بدهد.د: در نماز قضا باید از اوّل نماز نیّت داشته باشد، لکن این امر در روزه قضا لازم نیست، بنابراین در روزى که هیچ قصد روزه نداشته و مفطرى بجا نیاورده، می‌تواند قبل از ظهر قصد روزه قضا بنماید.هـ: کسى که به خاطر مریض بودن نتواند در ماه رمضان روزه بگیرد و بعدازآن‌هم به خاطر مریضى تا ماه رمضان بعد نتواند روزه را قضا کند، روزه از او ساقط است و باید کفّاره مد طعام بدهد، امّا قضاى نماز درهرصورت لازم است (ایستاده، نشسته، با وضو، با تیمّم) اگرچه سال‌ها گذشته باشد.و: کسى که در شب ماه رمضان تفحّص کند و معتقد شود که صبح نشده و مشغول خوردن سحرى شود، اگر بعداً معلوم شود که همان وقت صبح بوده و اشتباه کرده، روزه او صحیح است و قضا ندارد، امّا اگر پیش از وقت به گمان اینکه صبح شده شروع به نماز کند و در بین نماز وقت داخل نشود، باید نماز را از سر بگیرد.ز: چنانچه کسى به قهر و غلبه چیزى در حلق او کند، روزه ماه مبارک رمضان او صحیح است، امّا اگر نماز کسى را باطل کند باید از سر بگیرد.ح: افطار روزه قضاى ماه مبارک رمضان را بعدازظهر بنا بر احتیاط واجب جایز نبوده و در صورت افطار کفّاره دارد، ولى شکستن نماز کفّاره ندارد، هرچند مرتکب گناه شده است.

خوابیدن با علم به اینکه نماز قضا می‌شود اشکال ندارد ولى تا ممکن است این کار را انجام ندهند.

در بسیارى از موارد تنجّز حکم کافى است، مانند کسى که خواب می‌ماند و نمازش قضا می‌شود، یا فراموش می‌کند، یا در غفلت می‌ماند.

بدون شک نماز قضا ثواب بیشتری دارد.

مستحب است در نماز عيد فطر و قربان امور زير را به اميد ثواب پروردگار رعايت كند:1. قرائت نماز عيد را بلند بخواند.2. بعد از نماز دو خطبه بخواند مانند خطبه‏هاى نماز جمعه با اين تفاوت كه در نماز جمعه قبل از نماز و در نماز عيد بعد از نماز خوانده می‌شود (و اين خطبه در صورتى است كه نماز را با جماعت بخواند).3. در اين نماز سوره مخصوص شرط نيست، ولى بهتر است در ركعت اوّل سوره «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأعْلى‏» و در ركعت دوم سوره «وَ الشَّمْس» بخواند.4. در روز عيد فطر قبل از نماز عيد با خرما افطار كند و در عيد قربان بعد از نماز قدرى از گوشت قربانى بخورد.5. پيش از نماز عيد غسل كند و دعاهايى كه قبل از نماز و بعدازآن در كتب دعا آمده بخواند.6. در نماز عيد بر زمين سجده كند و در موقع گفتن تكبيرها دست‌ها را بلند كند.7. بعد از نماز مغرب و عشا در شب عيد فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عيد و نيز بعد از نماز عيد فطر اين تكبيرها را بگويد: «الله‌اکبر، الله‌اکبر، لا اله إلَّااللَّهُ وَ الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، الله‌اکبر عَلى ما هَدانا».8. در عيد قربان بعد از ده نماز كه اوّل آن‌ها نماز ظهر روز عيد و آخر آن‌ها نماز صبح روز دوازدهم است، همان تكبيرها را بگويد و بعدازآن اضافه كند: «الله‌اکبر عَلى‏ ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الْأنْعامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلى ما ابْلانَا»، ولى اگر روز عيد قربان در منى باشد اين تكبيرات را بعد از پانزده نماز مى‏گويد كه اوّل آن نماز ظهر روز عيد و آخر آن نماز صبح روز سيزدهم ذى الحجّه است.9. نماز عيد را در فضاى بازبخواند نه زير سقف.

اصولاً نماز جمعه و نماز عید از شئون حکومت اسلامی امام معصوم علیه‌السلام است و با توجه به تشکیل حکومت اسلامی توسط آن حضرت اقامه‌ی آن واجب می‌شود.

اين نماز در زمان حضور امام معصوم علیه‌السلام واجب است و بايد به جماعت خوانده شود، ولى در زمان ما كه امام معصوم علیه‌السلام غايب است مستحب است و میتوان‌ آن را به جماعت يا فرادا‏ خواند.