مدت زمان پاسخگویی به هر سوال بین 24 تا 72 ساعت است.

لطفا قبل از 72 ساعت از پیگیری سوال و یا ارسال سوال مجدد خودداری فرمائید.

از طریق بخش پیگیری سوال، سوال خود را پیگیری نمایید.

captcha
انصراف

زمان پاسخگویی به سوالات بین 24 تا 72 ساعت می باشد.

انصراف
چینش بر اساس: حروف الفبا جدیدترین مسائل پربازدیدها

تصرف مجدد کسی که حق سرقفلی خود را به دیگری صلح کرده

اگر شخصى حقیقى یا حقوقى صاحب سرقفلى مکانى باشد و مالک شخص دیگرى باشد و مدّتى صاحب سرقفلى مستأجر آن ملک بوده است، ولى بعداً صاحب سرقفلى حقّ خود را به نفر سوّم صلح می‌کند و صاحب‌ملک هم به همان نفر سوّم ملک را اجاره می‌دهد; نفر سوّم به علّتى قرارداد با هر دو را فسخ می‌نماید، آیا ازنظر شرعى صاحب اوّل سرقفلى می‌تواند بدون اجازه و اذن در آن تصرّف کند؟ و اگر تصرّف او اشکال دارد لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید؟ الف) آیا تصرّف صاحب سرقفلى غاصبانه و عدوانى است؟ب) اگر تصرّف عدوانى است، آیا منافع مغصوبه باید به «اعلى القیم» اخذ شود؟ج) درصورتی‌که تصرّف عدوانى باشد، آیا متصرّف مستحق تعزیرات شرعى است؟د) درصورتی‌که مالک براى رسیدن به منافع مغصوبه مخارجى را متحمّل شده باشد، آیا می‌تواند از غاصب و متصرّف عدوانى اخذ نماید؟

الف: درصورتی‌که نفر سوّم حقّ فسخ داشته، با فسخ کردن سرقفلى به نفر دوّم برمی‌گردد و ملک به نفر اوّل (صاحب اصلى) و اگر صاحب سرقفلى بخواهد در آن تصرّف کند باید مجدداً آن را اجاره کند. ب: اگر قبل از اجاره مجدّد تصرّفى بنماید باید اجرت‌المثل را طبق عرف روز بدهد. ج: اگر آگاهانه تصرّف عدوانى کرده باشد مستحق تعزیر است. د: اگر ناچار شود مخارج فوق‌العاده‌ای هزینه کند می‌تواند بگیرد; ولى هزینه‌های معمولى را نمی‌توان گرفت.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

حدود اختیارات مالک در سرقفلی

شخصى يك باب مغازه در سال 1360 (ه. ش) به مبلغ معلومى طبق قرارداد منعقده فيما بين مالكين و خريدار به سرقفلى خريده و مبلغ قرارداد آن روز را پرداخت‌نموده است. در پايين قرارداد عبارت ذيل آمده است «مورد معامله سرقفلى و حقّ اولویت و انتقال به ديگرى است ولى بايد در موقع فروش رضايت مالكين اصلى را طبق قانون سرقفلى از سود مورد معامله جلب نمايد و در ضمن اجاره‏ از زمان تحرير لغايت دو سال تمام به مبلغ ماهيانه يكصد تومان منظور و مقرر گرديد» با توجّه به شرايط ذکرشده فوق:الف) آيا مالكين يا مالك ازنظر شرعى مى‏تواند بدون رسيدن به توافق با صاحب سرقفلى مبلغ مال‌الاجاره را هرسال افزايش دهد؟ب) در صورت افزايش فرق بين سرقفلى و اجاره چه خواهد بود؟

الف) در مواردى كه سرقفلى گرفته‌شده و مدتى براى اجاره تعيين گرديده بعد از گذشتن مدّت، مالك مى‏تواند در مال‌الاجاره تجدیدنظر كند ولى بيش از عرف بازار نسبت به این‌گونه اموال نمى‏تواند از مستأجر بگيرد.ب) فايده سرقفلى اين است كه در عرف بازار مال‌الاجاره كمترى به آن تعلق مى‏گيرد و حق اولویت براى تجديد اجاره همواره وجود دارد.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

اجاره دادن ملک سرقفلي توسط مستأجر

چنانچه شخصی سرقفلی پرداخت کرده و مدت اجاره هنوز به پایان نرسیده می‌تواند مال را به شخص دیگر اجاره دهد؟

هرگاه كسى ملكى را با دادن سرقفلى به صاحب آن براى مدّتى اجاره كند مادام كه وقت اجاره او تمام نشده است مى‏تواند ملك را به ديگرى باهمان مبلغ اجاره دهد، ولى حقّ سرقفلى را به هر مقدارى كه با يكديگر توافق كنند مى‏تواند بگيرد و موافقت صاحب‌ملک نيز در انتقال اجاره شرط است، مگر اين‏كه از اوّل، اين حق به مستأجر واگذارشده باشد.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

پايان يافتن مدت اجاره ملکي که سرقفلي آن پرداخت‌نشده

چنانچه مدت اجاره تمام شود و مستأجر سرقفلی نپرداخته باشد آیا می‌تواند در آن محل سکونت داشته باشد؟

كسى كه ملكى را اجاره كرده و سرقفلى نپرداخته هنگامى‏كه مدّت اجاره به سررسید حق ندارد بدون اذن صاحب‌ملک در آنجا اقامت كند و اگر آن را تخليه نكند غاصب و ضامن ملك و ضامن مثل مال‌الاجاره است، خواه اجاره اوّل كوتاه باشد يا طولانى و خواه در مدّت اجاره ارزش ملك بالا رفته باشد يا نه و اگر كسى ملك را از چنين شخصى اجاره كند اجاره‏اش صحيح نيست، مگر اين‏كه صاحب‌ملک رضايت دهد.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

پايان يافتن مدت اجاره ملکي که سرقفلی آن تمام‌شده است

چنانچه عقد اجاره با شخصی که سرقفلی را پرداخت کرده به پایان برسد وظیفه چیست؟

هرگاه مدّت اجاره ملكى كه سرقفلى آن گرفته‌شده تمام شود مالك موظّف است آن را به همان مستأجر يا شخص ديگرى كه او موافقت كند اجاره دهد و مقدار مال‌الاجاره به قيمت عادلانه روز با نظر كارشناس مورداطمینان خواهد بود.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

عدم جواز اجاره ملکی که سرقفلی آن را به دیگری واگذار کرده

در صورت فروش سرقفلی آیا مالک می‌تواند ملک را به شخص دیگری اجاره دهد؟

صاحب‌ملک مى‏تواند ملك خود را به ديگرى اجاره‏ دهد و علاوه بر مال‌الاجاره از او سرقفلى بگيرد، در اين صورت ملكى را كه اجاره‏ داده نمى‏تواند به ديگرى اجاره‏ دهد، هرچند مدّت اجاره‏ تمام‌شده باشد، ولى اگر مستأجر اوّل كه‏ سرقفلى پرداخته موافقت كند مى‏تواند به ديگرى اجاره دهد، مستأجر اوّل نيز حق دارد سرقفلى آن ملك را به ديگرى واگذار كند، خواه به قيمتى بيشتر يا كمتر باشد.

دسته‌ها: احکام سرقفلی

حقّ تقدّم مزارعى كه به منبع آب نزديكترند در بهره برداری از آن

يك جريان طبيعى آب از چشمه‏ سارهاى دامنه يك كوهستان از قديم الايّام وجود دارد، مزارع و باغاتى نيز از گذشته در اطراف مجراى آب مزبور به وجود آمده، كه از همين آب مشروب مى‏ شده است. در سال هايى كه بارندگى زياد و مقدار آب بيش از نياز مزارع و باغات مى‏باشد مقدار آب زائد بر مصرف داخل در مسيل گرديده و پس از عبور از يك مسير كوهستانى لم‏يزرع در فاصله 30 كيلومترى به مزرعه و روستاى ديگرى مى‏رسد كه اهالى آن روستا، آن را بر آب قنات خويش اضافه نموده و از آن استفاده مى‏كنند. در سال هاى كم باران مقدار آب بيش از نياز مصرفى مزارع بالادست نبوده و طبعاً آبى به روستاى بعدى نمى‏رسد و همين امر مايه نزاع بين اهالى دو روستاى مزبور شده كه هنوز نيز ادامه دارد. مقرّرات فقهى موجود و اصل 49 قانون اساسى و قانون توزيع عادلانه آب، مصوّب سال 1361 مجلس شوراى اسلامى، و ماده 156 قانون مدنى، مبنى بر حقّ تقدّم مزارعى كه به منبع آب نزديكترند، ظاهراً براى رفع خصومت و قطع مايه نزاع كافى نيست. لطفاً در اين موضوع نظر خود را در خصوص چگونگى حقّ تقدّم استفاده از آب چشمه‏ سارهاى طبيعى كه توسّط آباديها و روستاهاى اطراف آن چشمه‏ سارها به صورت سنّتى و بدون قرارداد مدوّن مورد بهره‏بردارى قرار مى‏گيرد و موجب اختلاف مى‏شود بیان نمایید؟

چنانچه عرف محل، به تصديق اهل اطّلاع و آگاهان آن منطقه، اين بوده كه آبادى هاى پايين فقط از اضافه آب، آن هم در سالهاى پرآبى، استفاده كنند بايد در سالهايى كه آب كم است، آب در اختيار آباديهاى بالا قرار گيرد؛ ولى آباديهاى بالا بايد صرفه جويى هاى لازم را انجام بدهند تا اگر آب اضافى باشد به آباديهاى پايين برسد وكسانى كه قبلًا چشمه را متصرّف شده و از آن براى كشاورزى خود استفاده كرده اند مقدّمند، و اگر معلوم نباشد چه كسانى روز اوّل چشمه را متصرّف شده اند عرف محل در اين موارد معيار عمل است.

حقّ تقدّم مزارعى كه به منبع آب نزدیک‌ترند در بهره‌برداری از آن

يك جريان طبيعى آب از چشمه‌سارهای دامنه يك كوهستان از قدیم‌الایام وجود دارد، مزارع و باغاتى نيز از گذشته در اطراف مجراى آب مزبور به وجود آمده، كه از همين آب مشروب می‌شده است. در سال‌هایی كه بارندگى زياد و مقدار آب بيش از نياز مزارع و باغات مى‏باشد مقدار آب زائد بر مصرف داخل در مسيل گرديده و پس از عبور از يك مسير كوهستانى لم‏يزرع در فاصله 30 كيلومترى به مزرعه و روستاى ديگرى مى‏رسد كه اهالى آن روستا، آن را بر آب قنات خويش اضافه نموده و از آن استفاده مى‏كنند. در سال‌های كم باران مقدار آب بيش از نياز مصرفى مزارع بالادست نبوده و طبعاً آبى به روستاى بعدى نمى‏رسد و همين امر مايه نزاع بين اهالى دو روستاى مزبور شده كه هنوز نيز ادامه دارد. مقررات فقهى موجود و اصل 49 قانون اساسى و قانون توزيع عادلانه آب، مصوّب سال 1361 مجلس شوراى اسلامى و ماده 156 قانون مدنى، مبنى بر حقّ تقدّم مزارعى كه به منبع آب نزدیک‌ترند، ظاهراً براى رفع خصومت و قطع مايه نزاع كافى نيست. لطفاً در اين موضوع نظر خود را در خصوص چگونگى حقّ تقدّم استفاده از آب چشمه‌سارهای طبيعى كه توسّط آبادی‌ها و روستاهاى اطراف آن چشمه‌سارها به‌صورت سنّتى و بدون قرارداد مدوّن مورد بهره‏بردارى قرار مى‏گيرد و موجب اختلاف مى‏شود بیان نمایید؟

چنانچه عرف محل، به تصديق اهل اطّلاع و آگاهان آن منطقه، اين بوده كه آبادی‌های پايين فقط از اضافه آب، آن‌هم در سال‌های پرآبى، استفاده كنند بايد در سال‌هایی كه آب كم است، آب در اختيار آبادی‌های بالا قرار گيرد؛ ولى آبادی‌های بالا بايد صرفه‏جويى‏هاى لازم را انجام بدهند تا اگر آب اضافى باشد به آبادی‌های پايين برسد و کسانی كه قبلاً چشمه را متصرّف شده و از آن براى كشاورزى خود استفاده كرده‏اند مقدّم‌اند و اگر معلوم نباشد چه كسانى روز اوّل چشمه را متصرّف شده‏اند عرف محل در اين موارد معيار عمل است.

حکم تغییر مسیر نهر قنات

روستایی داراى یک‌رشته قنات است که از داخل بعضى از خانه‌های مسکونى و باغ‌ها می‌گذرد و براى کشاورزى در خارج از باغ‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این سال‌های خشک‌سالی که مقدارى از آب قنات کم شده، بعضى از کشاورزان مدّعى هستند که مقدارى از آب قنات در منازل براثر خرابى نهر قدیمى و مقدارى هم در باغ‌ها به خاطر ریشه‌ی درختان از بین می‌رود. لذا بنا دارند نهر این قنات را که از داخل خانه‌ها عبور می‌کرده، به خارج از محل انتقال دهند و نهر داخل باغ‌ها را باسیمان اصلاح کنند که این کار با مخالفت صاحبان منازل و مالکین باغ‌ها روبرو شده است. چراکه آب داخل خانه‌ها قطع می‌شود و درختان باغ‌ها، خشک خواهد شد؛ سؤال این است که:1. آیا انتقال راه‌آب از منازلى که محل عبور آب بوده، به خارج از محل جایز است؟2. درصورتی‌که اصلاح نهر داخل منازل ممکن باشد، ولى مدّعیان اصرار داشته باشند که نهر قدیمى را به خارج محل انتقال دهند، این کار چه حکمى دارد؟3. آیا سیمان کردن نهر داخل باغ‌ها بدون رضایت مالکین جایز است؟4. درصورتی‌که ممکن باشد نهر داخل باغ را با رضایت مالک به بیرون باغ منتقل کنند تا ضررى به درخت‌های باغ متوجّه نشود، تغییر مسیر آب چه حکمى دارد؟

درصورتی‌که از قدیم‌الایام آب در آن مسیرها جریان داشته و مالکان آب و باغات و خانه‌های مسیر بر آن عملاً توافق داشته‌اند، تغییر دادن مسیر آب اشکال دارد، همچنین لوله‌گذاری یا سیمان کردن مسیر آب، بدون رضایت مالکین زمین‌ها مشکل است، ولى اگر در مسیر خرابى وجود دارد صاحبان باغ باید آن را اصلاح کنند و الا مالکان آب می‌توانند از هدر رفتن آب خود جلوگیرى نمایند و استفاده باغ‌ها از این آب‌ها براى آبیارى باغ جایز نیست; مگر این‌که سهمى در آب داشته باشند.

حریم قنات، چشمه و چاه

1. آیا حریم قنوات، چشمه‌ها و چاه‌ها مختص زمین‌های مواتى است وکسی آن را قبلاً احداث کرده می‌تواند از کسانی که قصد احداث یکی دیگر از آن‌ها را داشته باشد ممانعت کند حتّى اگر این کار در املاک مجاور باشد؟2. آیا بعد از خشک شدن قنات، یا چشمه، یا چاه سابق، بازهم همان حکم باقى است؟3. اگر شخصى این حکم را رعایت نکند و در ملک یا منزل خود چشمه یا قنات یا چاهى حفر کند و آب استخراج نماید، آیا این آب را مالک می‌شود و براى او مباح است؟4. اگر از آب مذکور محصولاتى مثل سبزى و میوه و مانند آن به دست آورد، چه حکمى دارد؟ آیا این محصولات حرام است؟

1. ظاهر ادلّه این است که این احکام مربوط به زمین‌های موات است. ولى در زمین‌های ملکى هم باید بهره‌برداری هرکدام از مالکین در حدّى باشد که در عرف عقلا معمول است و زائد بر آن درصورتی‌که باعث ضرر بر دیگران شود، اشکال دارد.2. درصورتی‌که چاه خشک شود و صاحبش از احیا آن صرف‌نظر کند، احداث قنات و چشمه دیگر مانعى ندارد.3. در موارد ممنوع احتیاط آن است که بر آن آب حکم آب غصبى را جارى کنند.4. محصولاتى که از آن به دست می‌آید، حرام نیست، ولى احتیاط آن است که نسبت به پول آب با شخصى که ضرر به او واردشده مصالحه کنند.

قرآن و تفسیر نمونه
مفاتیح نوین
نهج البلاغه
پاسخگویی آنلاین به مسائل شرعی و اعتقادی
آیین رحمت، معارف اسلامی و پاسخ به شبهات اعتقادی
احکام شرعی و مسائل فقهی
کتابخانه مکارم الآثار
خبرگزاری رسمی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی
مدرس، دروس خارج فقه و اصول و اخلاق و تفسیر
تصاویر
ویدئوها و محتوای بصری
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی
انتشارات امام علی علیه السلام
زائرسرای امام باقر و امام صادق علیه السلام مشهد مقدس
کودک و نوجوان
آثارخانه فقاهت