مسأله 580ـ اگر زن کافرى از دنيا برود و بچّه در شکم او نيز بميرد، چنانچه پدر آن بچّه مسلمان باشد بايد زن را در قبر به پهلوى چپ پشت به قبله بخوابانند تا روى بچّه به طرف قبله باشد، حتّى اگرهنوزروح به بدن بچّه داخل نشده باشد (يعنى هنوز حسّ حرکت پيدا نکرده است) بنابر احتياط واجب به همين دستور عمل کنند.
مسأله 581ـ دفن مسلمان در قبرستان غير مسلمان و دفن کافر در قبرستان مسلمان جايز نيست بنابر احتياط واجب، همچنين دفن مسلمان در جايى که نسبت به او بى احترامى باشد حرام است، مانند جايى که خاکروبه و کثافت مى ريزند.
مسأله 582ـ ميّت را نبايد در جاى غصبى دفن کنند و همچنين در جايى که براى دفن وقف نشده است (مانند مساجد و مدارس دينى)، مگر اين که از اوّل جايى را براى دفن در نظر بگيرند و از وقف مستثنا کنند.
مسأله 583ـ دفن ميّت در قبر مرده ديگر در صورتى که موجب نبش نشود (يعنى بدن مرده قبلى ظاهر نگردد) و زمين هم مباح يا وقف عام باشد مانعى ندارد.
مسأله 584ـ بنابراحتياط واجب چيزى که از ميّت جدا مى شود، حتّى مو يا ناخن و دندان را بايد با او دفن کرد، ولى به صورتى که موجب نبش قبر نشود، امّا دفن ناخن و دندانى که در حال حيات از انسان جدا مى شود واجب نيست، هر چند بهتر است.
مسأله 585ـ هرگاه کسى در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممکن نباشد بايد درِ چاه را ببندند و همان چاه را قبر او قرار دهند و در صورتى که چاه مال غير باشد، بايد به نحوى او را راضى کنند.
مسأله 586ـ هرگاه بچّه اى در رحم مادر بميرد و ماندنش در رحم براى مادر خطر داشته باشد، بايد به آسانترين راه ممکن او را بيرون آورند، حتّى اگر ناچار شوند او را قطعه قطعه کنند اشکال ندارد، اين کار بايد در درجه اوّل به وسيله شوهرش اگر اهل فن است و در درجه بعد زنى که اهل فن باشد انجام شود و اگر ممکن نيست، از مرد محرمى که اهل فن است استفاده کنند و در غير اين صورت، ناچار بايد از مرد نامحرمى که اهل فن است کمک بگيرند.
مسأله 587ـ هرگاه مادر بميرد و بچّه در شکمش زنده باشد بايد فورا بچّه را بوسيله کسانى که در مسأله پيش اشاره شد از هر طرفى که سالم بيرون مى آيد بيرون آورند و دوباره شکم او را بدوزند و حتّى الامکان بايد اين کار زير نظر اهل فن انجام گيرد و اگر اهل فن نباشد، پهلوى چپ را مى شکافند و بچّه را فورا بيرون مى آورند.
مساله 588 _مستحب است به اميد اين که مطلوب پروردگار باشد امور زير را در دفن ميت رعايت کنند:1: قبر را به اندازه قامت انسان متوسط گود کنند.2: ميت را در نزديکترين قبرستان دفن نمايند، مگر آن که قبرستان دورتر، از جهتي بهتر باشد، مثل اين که افراد خوب در آنجا دفن شده اند، يا مردم براي فاتحه بيشتر به آنجا مي روند.3: هنگام دفن، جنازه را در چند قدمي قبر بر زمين بگذارند و تا سه مرتبه، کم کم نزديک ببرند و در مرتبه چهارم وارد قبر کنند. 4: اگر ميت مرد است او را از طرف سر وارد قبر کنند و اگر زن است از طرف عرض بدن و به هنگام وارد کردن او پارچه اي روي قبر بگيرند.5: جنازه را با آرامي از تابوت بردارند و با آرامي وارد قبر کنند، و دعاهايي که دستور داده شده پيش از دفن و موقع دفن بخوانند.6: قبر لحد داشته باشد، يعني آن راطوري بسازند که خاک روي بدن ميت نريزد،به اين ترتيب که قسمت پايين قبررا باريکتر کنند و بعد از گذاشتن ميت در قبر، بالاي آن خشت يا آجر بچينند و يا طرف قبله قبر را کمي از پايين توسعه دهند به اندازه اي که ميت در آن قرار بگيرد.7: پشت سر ميت مقداري خاک يا خشت بگذارند که وقتي او را به طرف راست مي خوابانند به عقب برنگردد.8: بعد از گذاشتن در قبر، گره کفن را باز کنند و صورت ميت را روي خاک بگذارند و بالشي از خاک زير سر او قرار دهند.9: کسي که ميت را در قبر مي گذارد با طهارت و سربرهنه و پا برهنه باشد و غير از خويشان ميت، با پشت دست خاک بر قبر بريزند و بگويند: «اِنَّا لِلهِ وَ اِنَّا اِلَيْهِ راجِعُونَ» و اگر ميت زن است کسي که با او محرم است او را در قبر بگذارد و اگر محرم نباشد خويشانش او را در قبر بگذارند.10: پيش از آن که «لحد» را بپوشانند دست راست به شانه ميت بزنند و او را حرکت دهند و سه مرتبه بگويند:اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا فُلانَ ابْنِ فُلان (و به جاي فلان ابن فلان اسم ميت و پدرش را ببرند) مثلاً سه مرتبه بگويند: «اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا مُحَمَّدَ بْنِ عَلِي» سپس به ترتيب زير او را به عقايد حقه اسلامي تلقين دهند و بگويند:«هَلْ اَنْتَ عَلَي الْعَهْدِ الَّذِي فارَقْتَنا عَلَيْهِ مِنْ شَهادَةِ اَنْ لا اِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَيِّدُ النَّبِيينَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلينَ وَ اَنَّ عَلِيَّاً اَميرُ الْمُؤمِنينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيينَ وَ اِمامٌ افْتَرَضَ اللهُ طاعَتَهُ عَلَي الْعالَمينَ، وَ اَنَّ الْحَسَنَ وَالْحُسَيْنَ وَ عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد وَ مُوسَي بْنَ جَعْفَر وَ عَلِىَّ بْنَ مُوسي وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّد وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ وَ الْقائِمَ الحُجَّةَ الْمَهْدِىَّ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِمْ اَئِمَّةُ الْمُؤمِنينَ وَ حُجَجُ اللهِ عَلَي الْخَلْقِ اَجْمَعينَ، وَ اَئِمَّتُکَ اَئِمَّةُ هُدىً اَبْرارٌ يا فُلانَ بْنَ فُلان (و به جاي فلان بن فلان، اسم ميت و پدرش را بگويند) و بعد بگويند: اِذا اَتاکَ الْمَلَکانِ الْمُقَرَّبانِ رَسُولَيْنَ مِنْ عِنْدِ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعَالي وَ سَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ وَ عَنْ نَبِيِّکَ وَ عَنْ دينِکَ وَ عَنْ کِتابِکَ وَ عَنْ قِبْلَتِکَ وَ عَنْ اَئِمَّتِکَ فَلاْ تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ في جَوابِهِما: اَللهُ رَبِّي وَ مُحَمَّدٌ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيي وَ الاْسْلامُ دِيني وَ الْقُرآنُ کِتابي وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتي وَ اَميرُالْمُؤمِنينَ عَلِىُّ بْنُ اَبي طالِب اِمامي وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الُْمجْتَبي اِمامِي وَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ الشَّهيدُ بِکَرْبَلاءَ اِمامي وَ عَلِىٌّ زَيْنُ الْعابِدينَ اِمامي وَ مُحَمَّدٌ الْباقِرُ اِمامي وَ جَعْفَرٌ الصادِقُ اِمامي وَ مُوسَي الْکاظِمُ اِمامي وَ عَلِىٌّ الرِّضا اِمامي وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ اِمامي وَ عَلِىٌّ الْهادِىُ اِمامي وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَرِىُّ اِمامي وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ اِمامي هؤُلآءِ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِمْ اَجْمَعينَ اَئِمَّتي وَ سادَتي وَ قادَتي وَ شُفَعائي، بِهِمْ اَتَوَلي وَ مِنْ اَعْدآئِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِي الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ، ثُمَّ اعْلَم يا فُلانَ بْنَ فُلان (و به جاي فلان بن فلان، اسم ميت و پدرش را بگويند) بعد بگويند: إِنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالي نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ عَلِىَّ بْنَ اَبيطالِب وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومينَ الاْئِمَّةَ الإثْنَي عَشَرَ نِعْمَ الاْئِمَّةُ وَ أَنَّ مَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَقٌّ وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ سُؤالَ مُنْکَر وَ نَکير فِي الْقَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّراطَ حَقٌّ وَ الْميزانَ حَقٌّ وَ تَطايُرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النارَ حَقٌّ وَ أَنَّ الساعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فيهَا وَ أَنَّ اللهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ. پس بگويند: اَفَهِمْتَ يا فُلانُ (و به جاي فلان اسم ميت را بگويد) پس از آن بگويند: ثَبَّتَکَ اللهُ بِالْقَوْلِ الثابِتِ وَ هَدَاکَ اللهُ اِلي صِراط مُسْتَقيم عَرَّفَ اللهُ بَيْنَکَ وَ بَيْنَ اَولِيائِکَ فِي مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ. پس بگويند: اَللهُمَّ جافِ الاْرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ اَصْعِدْ بِرُوحِهِ اِلَيْکَ وَ لَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً اَللهُمَّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ».11: قبر را به صورت مربع مستطيل بسازند به اندازه چهار انگشت از زمين بلند کنند و نشانه اي روي آن بگذارند که شناخته شود و روي قبر آب بپاشند و بعد از پاشيدن آب، کساني که حاضرند دستها را بر قبر گذارند انگشتها را باز کرده در خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره «إنا انزلناه» بخوانند وبراي ميت طلب آمرزش کنند.12: :اين دعا را بعد از آن بخوانند: «اَللهُمَّ جافِ الاْرْضَ عَنْ جَنْبَيهِ وَ اَصْعِدْ اِلَيْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْکَ رِضْواناً وَ اَسْکِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تُغْنِيهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ». و سزاوار است چنانچه ميت زن باشد ضميرها و اسماء را به صورت مؤنث ذکر کند.و سزاوار است چنانچه میت زن باشد ضمیرها و اسماء را به صورت مؤنث ذکر کند.
مسأله 589ـ مستحبّ است صاحبان عزا را تسليت گويند، امّا اگر مدّتى گذشته است و خاطره مصيبت فراموش شده و به واسطه تسليت مصيبت يادشان مى آيد ترک آن بهتر است و نيز شايسته است تا سه روز براى اهل خانه ميّت غذا بفرستند.
مسأله 590ـ سزاوار است انسان در مرگ خويشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند شکيبايى را از دست ندهد و هر وقت ميّت را ياد مى کند «اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ» بگويد و براى ميّت قرآن بخواند و طلب آمرزش کند.
مسأله 591ـ جايز نيست انسان در مرگ کسى صورت و بدن خود را بخراشد، و به خود لطمه بزند، و پاره کردن يقه در مرگ غير پدر و برادر نيز، جايز نيست.
