جُعاله آن است كه انسان قرار بگذارد كه در مقابل كارى كه براى او انجام مىدهند مال معيّنى بدهد، مثلاً بگويد «هر كس گمشده مرا پيدا كند هزار تومان به او مىدهم» به شخصى كه اين قرار را مىگذارد «جاعل» و به شخصى كه كار را انجام مىدهد «عامل» مىگويند.
از عقود است.
جعاله ممکن است با شخص غير معيّن صورت گيرد که به آن جعاله عام گویند مثلاً، بگويد: اگر طبيبى بيمارى فرزندم را علاج کند، فلان مقدار خواهم داد. يا با شخص معيّن که به آن جعاله خاص گویند مثل‌اینکه به غوّاصى بگويد: اگر فلان جنس غرق‌شده مرا از دريا بيرون آورى، هزار تومان به تو می‌دهم؛ که در هر دو صورت جعاله صحيح است.
در جعاله، عامل باید بالغ باشد و اینکه بتواند كار موردنظر جاعل را انجام دهد.
اگر پیش از قرارداد این کار را انجام دهد حقی نسبت به مزد ندارد.
كار موردقرارداد بايد حرام نباشد و نيز بايد نتيجه عقلايى داشته باشد، بنابراين اگر بگويد هرکسی شراب بخورد، يا هر كس در شب به‌جای تاريكى برود فلان مبلغ را به او مىدهم اين جعاله صحيح نيست.
«جاعل» و «عامل» می‌توانند قبل از شروع به کار و یا بعد از شروع آن، جعاله را فسخ کنند، ولى اگر جاعل به هم بزند بايد مزد مقدار عملى را که عامل انجام داده را به او بدهد.
باید قرارداد را فسخ کنید و قرارداد جدیدى منعقد سازید و گرنه، سودى که مى گیرید ربا است.
هرگاه واقعا قرارداد جعاله به طور جدی ببندد اشکالی ندارد و همچنین اگر سود آن 2-3 درصد به اندازه کارمزد باشد اشکالی ندارد.
در صورتى كه واقعاً خدمات قابل ملاحظه اى كه در عرف داراى ارزش است ارائه شود و سود اضافى در برابر آن خدمات گرفته شود مانعى ندارد ومىتواند تحت عنوان عقد جعاله مندرج گردد؛ ولى اگر خدمات صورى است، يا در بعضى موارد خدمتى وجود ندارد و تنها سود پول گرفته مىشود، ربا و حرام است. ضمناً جريمه ديركرد با موازين شرع سازگار نيست، چون نوعى ربا محسوب مىشود و خدمات خاصّى در برابر آن نيست.
این جعاله نیست؛ این همان رباست با لفظ جعاله.
در جعاله عامل مىتواند مشغول كار نشود، يا در وسط كار از آن دست بكشد و نيز تا كار را انجام نداده جاعل بدهكار نيست، ولی در اجاره بعد از خواندن صيغه اجير بايد عمل را انجام دهد و كسى هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار است.
