هرگاه احرام را فراموش كند و پس از انجام تمام اعمال حج يادش بيايد، حجش صحيح است، ولى اگر بعد از وقوف به عرفات و مشعر و قبل از انجام تمام اعمال حج يادش بيايد، احتياط مستحب آن است كه حجش را به همان صورت تكميل نموده و در سال بعد نيز اعاده كند.
وقوف از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مشعرالحرام واجب است، بلكه احتياط واجب آن است كه شب را نيز در انجام بماند و مقدارى ذكر خدا بگويد و واجب است براى تمام این‌ها نيّت كند و قصد قربت داشته باشد.
كسى كه وقوف اضطرارى عرفه و اضطرارى شبانه مشعر را درك كند (يعنى قسمتى از شب دهم را در عرفات و قسمتى ديگر را در مشعر وقوف كرده و قبل از طلوع صبح به منى رفته) درصورتی‌که عذر داشته و وقوف اختيارى عرفه را از روى عمد ترك نكرده باشد، حج او صحيح است؛ امّا اگر عذر نداشته و عمداً وقوف اختيارى عرفه را ترك كرده، حجش باطل است و چنانچه وقوف اختيارى مشعر (وقوف بين الطلوعين) را عمداً ترك كرده باشد حج او صحيح است، ولى يك گوسفند كفّاره دارد و اگر از روى جهل وقوف عرفه را ترك كرده باشد، حج او بنا بر احتياط واجب باطل است.
اگر در تمام‌وقت بی‌هوش يا خواب باشد، وقوف او باطل است، ولى چنانچه قبل از ظهر به عرفات آمده و نيّت كرده، صحيح است.
كسى كه فقط وقوف اضطرارى شبانه مشعر را درك كند (يعنى شب دهم به مشعرالحرام رسيده و قبل از طلوع صبح به منى كوچ كرده است) اگر وقوف عرفات را عمداً ترك كرده باشد حج او باطل و اگر از روى عمد نباشد، بلكه به سبب عذر باشد، در اين صورت نيز حج او اشكال دارد.
بعد از عمره تمتّع بايد حج تمتّع را بجا آورد و اعمال آن سيزده چيز به ترتيب زير است:1. احرام بستن از مکه.2. «وقوف در عرفات»؛ يعنى ماندن در سرزمين عرفات، از ظهر تا غروب آفتاب روز نهم ذی‌الحجه.3. «وقوف در مشعرالحرام»؛ يعنى ماندن از طلوع فجر روز عيد قربان تا طلوع آفتاب در انجام. 4. رفتن به مِنى در روز دهم ذی‌الحجه و رمى جمره عقبه (يعنى هفت سنگ كوچك به محلی كه در آخر منى قرار دارد و نامش «جمره عقبه» است بزند).5. قربانى كردن در منى در روز دهم ذی‌الحجه (روز عيد قربان).6. تراشيدن موى سر، يا كوتاه كردن آن. 7. طواف خانه كعبه (اين طواف را طواف زيارت مى‌گويند). 8. بجا آوردن دو ركعت نماز طواف. 9. سعى ميان صفا و مروه. 10. طواف ديگرى كه آن را «طواف نساء» مى‌نامند.11. دو ركعت نماز طواف نساء. 12. اقامت شب‌های يازدهم و دوازدهم در منى. 13. رمى جمرات سه‌گانه؛ يعنى انداختن هفت سنگ، در روزهاى يازدهم و دوازدهم، به هرکدام از سه محلی كه در منى قرار دارد. شرح هرکدام در مسائل آينده خواهد آمد.
در مواردى كه اين اعمال را مقدّم مى‌دارد احتياط واجب آن است كه محرم به احرام حج شود، سپس آن‌ها را انجام دهد.
وقوف در مشعرالحرام ركن است؛ يعنى هر كس آن را عمداً ترك كند حج او باطل مى‌شود و همین‌که مقدارى از بين‌الطلوعين را وقوف کند، وقوف رکنی را درک کرده است البته ماندن تمام فاصله ميان طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مشعرالحرام واجب است (و حتّى ماندن در شب عيد نيز بنا بر احتياط، واجب مى‌باشد)، ولى هرگاه شب را به‌تنهایی در انجام بماند، براى صحيح بودن حج او كافى است؛ امّا همان‌طور كه گفتيم اگر از روى عمد باشد گناه كرده و بايد يك گوسفند كفّاره دهد.
پيرمردان، بيماران، كودكان و تمام اشخاصى كه براى پرستارى يا راهنمايى بايد همراه آن‌ها باشند و آن‌ها كه مى‌ترسند در ازدحام جمعیت صبح روز عيد اذيّت شوند، مى‌توانند شبانه (بعد از مقدارى توقّف در مشعرالحرام و ذكر خدا) به منى بروند و همان شب نيز رمى جمره عقبه كنند؛ ولى احتياط مستحب آن است كه قبل از نصف شب از مشعر حركت نكنند.
وقوف در عرفات عبادت است و بايد با نيّت و قصد قربت همراه باشد. نيّت آن عبارت خاصی ندارد، همين مقدار كه در دل قصد كند كه در عرفات از ظهر تا غروب براى خدا توقّف مى‌كند كافى است.
