جُعاله آن است كه انسان قرار بگذارد كه در مقابل كارى كه براى او انجام مىدهند مال معيّنى بدهد، مثلاً بگويد «هر كس گمشده مرا پيدا كند هزار تومان به او مىدهم» به شخصى كه اين قرار را مىگذارد «جاعل» و به شخصى كه كار را انجام مىدهد «عامل» مىگويند.
از عقود است.
جعاله ممکن است با شخص غير معيّن صورت گيرد که به آن جعاله عام گویند مثلاً، بگويد: اگر طبيبى بيمارى فرزندم را علاج کند، فلان مقدار خواهم داد. يا با شخص معيّن که به آن جعاله خاص گویند مثل‌اینکه به غوّاصى بگويد: اگر فلان جنس غرق‌شده مرا از دريا بيرون آورى، هزار تومان به تو می‌دهم؛ که در هر دو صورت جعاله صحيح است.
در جعاله، عامل باید بالغ باشد و اینکه بتواند كار موردنظر جاعل را انجام دهد.
اگر پیش از قرارداد این کار را انجام دهد حقی نسبت به مزد ندارد.
كار موردقرارداد بايد حرام نباشد و نيز بايد نتيجه عقلايى داشته باشد، بنابراين اگر بگويد هرکسی شراب بخورد، يا هر كس در شب به‌جای تاريكى برود فلان مبلغ را به او مىدهم اين جعاله صحيح نيست.
«جاعل» و «عامل» می‌توانند قبل از شروع به کار و یا بعد از شروع آن، جعاله را فسخ کنند، ولى اگر جاعل به هم بزند بايد مزد مقدار عملى را که عامل انجام داده را به او بدهد.
این جعاله نیست؛ این همان رباست با لفظ جعاله.
در جعاله عامل مىتواند مشغول كار نشود، يا در وسط كار از آن دست بكشد و نيز تا كار را انجام نداده جاعل بدهكار نيست، ولی در اجاره بعد از خواندن صيغه اجير بايد عمل را انجام دهد و كسى هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار است.
این جعاله نیست؛ این همان رباست با لفظ جعاله.
جعاله نیست، مناقصه برای انتخاب پیمانکار است و بعد با او قرارداد می‌بندند.
جعاله با هر عبارتی که بر درخواست انجام دادن عمل در برابر پرداخت اجرت از سوی جاعل دلالت کند، صورت می‌گیرد و بر زبان راندن الفاظ ویژه‌ای لازم نیست؛ و در مورد عامل هم اگر کار را آغاز کند، به‌منزله قبول اوست.
