عاریه دادن مال اجارهای
آیا مستأجر میتواند چیزی را که اجاره کرده عاریه بدهد؟
چيزى را كه منفعتش مال انسان است، مثلاً آن را اجاره كرده، مىتوان عاريه داد، بهشرط اینکه حقّ واگذارى به ديگرى داشته باشد.
خریدوفروش سرقفلی بدون وجود عقد اجاره
الف) آيا فروش سرقفلى بدون وجود عقد اجاره و مستقل از آن جایز است؟ب) نظر به تشخّص بودن متراژ و ميزان و نقشه و موقعیت محل و نوع مصالح و وضعیت ساخت زير نظر مهندس ناظر و طبق پروانه شهردارى، آيا پيشفروش سرقفلى هر مغازه يا مصالحه آن قبل از احداث بنا و تكميل ساختمان جايز است؟
الف) خریدوفروش سرقفلى منهاى عقد اجاره اشکال ندارد.ب) پیشفروش سرقفلى مغازه درصورتیکه ابهامات ازملک موردنظر برطرف گردد اشكال ندارد.
عقد قرارداد اجاره زودتر از ابتدای اجاره
اگر خانه يا ملكى را مثلاً یکساله اجاره دهند و ابتداى آن را يك ماه بعد از خواندن صيغه معيّن كنند، آیا صحیح است؟
اجاره صحيح است، اگرچه در موقع خواندن صيغه آن خانه در اجاره ديگرى باشد.
اجاره درختی که میزان ثمره آن مشخص نیست
اگر درختی را که هنوز مشخص نیست چه مقدار ثمره خواهد داد بهعنوان سیاه خرید اجاره کند چه حکمی دارد؟
اجاره جایز نیست ولی خرید مانعی ندارد.
تصرف مجدد کسی که حق سرقفلی خود را به دیگری صلح کرده
اگر شخصى حقیقى یا حقوقى صاحب سرقفلى مکانى باشد و مالک شخص دیگرى باشد و مدّتى صاحب سرقفلى مستأجر آن ملک بوده است، ولى بعداً صاحب سرقفلى حقّ خود را به نفر سوّم صلح میکند و صاحبملک هم به همان نفر سوّم ملک را اجاره میدهد; نفر سوّم به علّتى قرارداد با هر دو را فسخ مینماید، آیا ازنظر شرعى صاحب اوّل سرقفلى میتواند بدون اجازه و اذن در آن تصرّف کند؟ و اگر تصرّف او اشکال دارد لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید؟ الف) آیا تصرّف صاحب سرقفلى غاصبانه و عدوانى است؟ب) اگر تصرّف عدوانى است، آیا منافع مغصوبه باید به «اعلى القیم» اخذ شود؟ج) درصورتیکه تصرّف عدوانى باشد، آیا متصرّف مستحق تعزیرات شرعى است؟د) درصورتیکه مالک براى رسیدن به منافع مغصوبه مخارجى را متحمّل شده باشد، آیا میتواند از غاصب و متصرّف عدوانى اخذ نماید؟
الف: درصورتیکه نفر سوّم حقّ فسخ داشته، با فسخ کردن سرقفلى به نفر دوّم برمیگردد و ملک به نفر اوّل (صاحب اصلى) و اگر صاحب سرقفلى بخواهد در آن تصرّف کند باید مجدداً آن را اجاره کند. ب: اگر قبل از اجاره مجدّد تصرّفى بنماید باید اجرتالمثل را طبق عرف روز بدهد. ج: اگر آگاهانه تصرّف عدوانى کرده باشد مستحق تعزیر است. د: اگر ناچار شود مخارج فوقالعادهای هزینه کند میتواند بگیرد; ولى هزینههای معمولى را نمیتوان گرفت.
تلف شدن بار در ماشین اجارهشده
اگر فردی اتومبیل خود را جهت حمل بار اجاره دهد و براثر چپ شدن اتومبیل، بار تلف بشود، تکلیف چیست؟
در مورد چپ شدن اتومبیلها و تلف شدن بارها اگر تخلفات يا كوتاهى او، سبب تلف گردد ضامن است، امّا اگر اتومبيل سالم، به علّتى بعضى از قسمتهایش بشكند و چپ شود و بار تلف گردد ضامن نيست.
خراب شدن مال مورد اجاره پیش از شروع اجاره
اگر مال مورد اجاره پیش از شروع اجاره خراب شود وظیفه چیست؟
هرگاه پيش از شروع مدّت اجاره ملك بهطوری خراب شود كه قابلاستفاده نباشد، يا قابلاستفادهاى كه در قرارداد گفتهاند، نباشد، اجاره باطل مىشود و پولى كه مستأجر به صاحبملک داده به او برمىگردد، ولى اگر بعد از گذشتن مقدارى از مدّت كه در آن قابلاستفاده بوده خراب شود، اجاره مدّتى كه باقىمانده است باطل مىشود.
اختلاف طرفین بر نوع معامله
اگر مالک و شخصی که مال را گرفته است، اختلاف نمایند که مال بهعنوان اجاره بوده یا عاریه، حق با چه کسی است؟ یا اگر مالک بگوید مال را بهعنوان اجاره یا امانتداده است اما گیرندهی مال بگوید بهعنوان عاریه گرفته است، حق با کدامیک آنها است؟
قول مالک که میگوید اجاره بوده است با قسم ثابت میشود.
شرط اجاره طولانیمدت بدون افزایش اجارهبها
اگر مستأجر در ضمن عقد اجاره (مثلاً یکساله) شرط كند كه پس از پايان مدّت اجاره، موجر مبلغ اجاره را افزايش ندهد و حقّ اخراج او را نداشته باشد و هرساله آن محل را به مبلغ مذكور به وى اجاره دهد؛ بفرماييد:الف) آيا اين شرط صحيح است؟ يا چون مطابق اين شرط، مستأجر پس از پايان مدّت اجاره در هرسال، مىتواند موجر را ملزم به ايجاب براى سال بعد كند و معلوم نيست مستأجر تا چند بار مىخواهد مالك را ملزم به اين كار كند، شرط مذكور بهنوعی مجهول و فاسد است؟ب) در صورت صحيح بودن شرط، آيا با توجّه به نرخ بالاى تورّم و سقوط قابل توجّه ارزش پول، خصوصاً پس از گذشت سالهای متمادى؛ آيا مالك مىتواند در قراردادهای بعدى به ميزان تورّم، بر اجاره بیفزاید، يا اینکه شرط مذكور مانع است؟
شرط مزبور ظاهراً صحيح است، ولى اگر شدّت تورم به حدى باشد كه موجر مغبون گردد مىتواند از خيار غبن استفاده كند.
جواز تعزیر مستأجری که مورد اجاره را تخلیه نمیکند
اگر مستأجرى ملك را بعد از پايان مدّت اجاره تخليه ننمايد، آيا مىتوان او را با تعزير، يا حبس و مانند آن وادار به تخليه نمود؟
درصورتیکه حاكم شرع مصلحت را در تعزير و حبس بداند مانعى ندارد؛ ضمناً مستأجر هم نبايد گرفتار عسر و حرج شديد باشد، در اين صورت بايد ضربالاجلی براى او تعيين كند.
اجارهای که مدت و انتهای آن معين نشده
اگر موجر به مستأجر بگوید: خانه را یکماهه به هزار تومان به تو اجاره میدهم و هرقدر بیشتر بمانى به همین قیمت است، چه حکمی دارد؟
فقط در ماه اوّل اجاره صحیح است چون بقیّه را معیّن نکرده، ولى اگر ماه اوّل را هم معیّن نکند فقط بگوید هرماه یک هزار تومان است، اجاره بکلّى باطل است.