خسارت به اموال مهاجم به خاطر دفاع از خود
سگ صاحبخانه بمن حمله كرد براي دفاع سنگ زدم و آن سنگ به ديوار خانه شان خورد آیا حق الناس برگردن من هست؟
چنانچه در مقابل دفاع بوده حقی بر گردن شما نیامده است.
استفاده از آب چشمه ای که هدر می رود
چشمه آبی که صاحبانش از آن استفاده نمی کنند و آب چشمه کمی جلوتر به زمین فرو می رود اگر دیگران از این آب استفاده کنند چه حکمی دارد؟
در صورتی که اکنون صرفنظر و اعراض کرده فعلا مانعی ندارد.
تنبیه بدنی دانش آموز
معلمی هستم در برخی موارد دانش آموزان برای یاد گیری علم و یا ادب لازم است تنبیه شوند و در غیر این صورت نظم کلاس را به هم می زنند آیا می توانم آنها را برای این اهداف تنبیه کنم؟
تنبیه بدنی دانش آموزان جايز نيست، مگر اينكه بخاطر تربيت آنها لازم باشد، و با اجازه ولىّ صورت گيرد، و موجب جراحت و كبودى بدن نشود. و با توجّه به اينكه در شرايط فعلى آثار منفى آن بيشتر است، لازم است حتّى الامكان از آن صرفنظر گردد.
استفاده از آب چاه دیگران برای آشامیدن
استفاده از آب چاه دیگران برای اشامیدنی خود در جایی که این کار برای همه به صورت عادتی در آمده است در حالی که نمی دانیم صاحب چاه راضی است یا خیر و دیگر از صاحب چاه اجازه گرفته نمی شود جایز است؟
در صورتی که علم به رضایت آنها داشته باشید اشکالی ندارد.
حکم شرعی مالکیت فکری و دلیل حق بودن آن
آیا مالکیت فکرى که در عصر ما معمول شده در مورد تألیف کتاب ها، اختراعات و صنایع اکتشاف داروها، تولید فیلم هاى مفید و سى دى ها جنبه شرعى دارد یا نه؟ به این معنى که اگر کسى به حریم آن تجاوز کند مانند تجاوز به حریم ملک هاى مادّى مانند خانه و زمین و اتومبیل است و غاصب محسوب مى شود یا نه؟
مالکیّت فکرى همچون مالکیّت مادّى محترم و معتبر است و تجاوز به حریم آن جایز نیست و هر کس تجاوز کند و خسارتى به بار آورد ضامن است. زیرا مالکیت از موضوعات عرفى و عقلائیست و به تعبیر دیگر از موضوعاتى است که عرف و عقلا آن را تعیین مى کنند و مى دانیم در عصر و زمان ما این نوع مالکیّت در عرف و عقلا به رسمیت شناخته شده است و از آنجا که موضوع را از عرف مى گیریم و حکم را از شرع، چنین نتیجه خواهیم که اصل کلّى «لا یحلّ لاحد ان یتصرف فى مال غیره الاّ باذنه» شامل آن هم مى گردد اضافه بر این گاه مى شود که براى اختراع یک وسیله صنعتى یا اکتشاف یک دارو، یا تألیف یک دوره کتاب، یا تولید یک سى دى، میلیون ها خرج مى کنند و صدها ساعت زحمت مى کشند، به یقین اگر کسى آن اثر را بردارد و بدون اجازه تولیدکننده تکثیر کند، ظلم فاحشى مرتکب شده و ظلم از نظر شرع و عقل حرام است. و اگر کسانى مرتکب این کار خلاف از طرق غیر قانونى شوند، دلیل بر مباح بودن آن نمى شود و ضامن هستند
ثبت اختراع دیگران به نام خود در قبال پول
همانطور که می دانید، بنیاد ملی نخبگان، به افرادی که دارای اختراع ثبت شده می باشند، مجوز می دهد که به جای خدمت سربازی به صورت نظامی، کارهای پژوهشی انجام دهندآیا شرعا کسی که اختراعی نداشته، می تواند با رضایت مخترع و پرداخت مبلغی پول به او اختراع او را به نام خود ثبت نماید، تا بتواند از شرایط فوق الذکر استفاده کند؟
این کار نوعی تقلب محسوب می شود و شرعا جائز نیست.
حکم شرعی حق اختراع
آیا مخترع نسبت به اختراع خود داراى حقّ خاصّى است، به گونه اى که دیگران نتوانند از آن الگو بردارى و مونتاژ نمایند؟
آرى، اختراع نیز با شرایط خاصّى در عرف عقلا، حقوقى براى مخترع مى آورد که رعایت آن شرعاً واجب است.
تکثیر کتابهای دانشگاهی خارجی بدون رعایت حقوق مولف
تقریبا تمامی کتابهای دانشگاهی که در رشته های علوم استفاده می شوند بدون رعایت حقوق مولف یا کپی رایت و به صورت غیر قانونی در ایران تکثیر یا ترجمه شده اند. حکم استفاده از این کتابها چیست در صورتی که بدانیم ناشر و مولف این کتب خارجی راضی نیستند خرید و فروش آن چه حکمی دارد؟
تکثیر کتابها بدون رضایت صاحبان اصلی آن جایز نیست، مگر این که جزء كفّار حربى، یا کمک کننده به آنها باشد. در غير اين صورت، شخصى كه آن را چاپ كرده، كار حرامى انجام داده، و شرعاً مديون و بدهكار مؤلّف است، ولى دليلى بر اين كه خريد و فروش خود كتاب حرام باشد، نداريم.
کپی کردن قسمتی از کتاب
کپی کردن نصف یا بخش هایی از یک کتاب و یا سی دی چه حکمی دارد؟
خالی از اشکال نیست؛ ولی اگر مقدار کمی باشد عیبی ندارد.
ترجمه کتابهای علمی خارجی
بنده برای موسسات کار ترجمه کتب فنی مهندسی را انجام می دهم و در این میان کتابهایی را به بنده می دهند که مربوط به انتشارات خارجی است. با توجه به اینکه آنها حقوقشان را برای چاپ و تکثیر کتاب هایشان محفوظ می دانند و اکثر موسسات از ناشران خارجی اجازه نمی گیرند، آیا بنده به عنوان مترجم اجازه دارم که این کتابها را ترجمه کنم یا خیر؟ و آیا پول حاصل از آن حلال است یا خیر؟
در صورتی که آنها نسبت به ترجمه نیز حقوقشان را محفوظ داشته باشند، استفاده از آن اشکال دارد، مگر کشورهایی که با مسلمانان عملاً در حال پیکار هستند.