جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

پولى كه جهت تهيّه منزل مسكونى يا وسيله نقليه شخصى يا جهيزيه و امثال آن (نه مطلق پس ‏انداز) پس ‏انداز مى ‏شود و سال بر اين پول جمع شده مى‏ گذرد، طبق فتواى ما خمس دارد؛ امّا اگر بخواهد خمس را حساب كند و طبق گفته خودش يا ظاهر حال، ديگر امكان استفاده از آن پس انداز وجود نداشته باشد، ما در مرحله اوّل با دست گردان او را بدهكار بيت‏ المال مى ‏كنيم تا به مرور زمان بپردازد، يا مى‏ گوييم خمس را به ذمّه بگيرد و در دراز مدّت به مرور زمان بپردازد و اگر پرداخت خمس اين پس انداز براى او ايجاد زحمت شديد مى ‏كند خمس بخشى از آن را به او مى ‏بخشيم.

هر چيزى كه مال التجاره يا ابزار كسب يا منبع درآمد است خمس دارد ولى اگر خانه مسكونى يا وسيله نقليه شخصى است خمس ندارد و اگر بخشى از آن جهت كسب و بخشى جهت سكونت است بايد به نسبت خمس قسمت كسب را حساب نمايد.

آن مقدار از وام که متعلق به خود اوست و قبلا در صندوق براي خودش پس انداز شده است در صورتي که سر سال خمسي قابل وصول نبوده باشد، جزء در آمد سال وصول وام محسوب مي شود که اگر بعد از دريافت وام تا سال خمسي مصرف نشود مشمول خمس است و آن مقدار از وام که به او داده اند و جنبه قرض الحسنه دارد به مقداري که اقساطش پرداخت شده و معادلش تا سال خمسي موجود است، خمس دارد.

در صورتی که سال خمسی بر آن بگذرد خمس دارد.

-1 اگر به اصل پول، خمس تعلّق گرفته باشد و بعد از آن، سپرده گذاری کنند هم اصل پول خمس دارد و هم سود آن. 2- اگر پول سپرده، از درآمد همان سال بوده و سپرده گذاری کرده است، چنانچه سال خمسی بر آن بگذرد خمس دارد و سود آن اگر قبل از سال خمسی هزینه شود خمس ندارد ولی اگر چیزی از آن باقی بماند خمس دارد. ( البته در هر دو صورت اگر در پرداخت خمس در زحمت باشند می توانند زمانی که اصل پول را دریافت کردند بپردازند).

كسى كه نياز به خانه ملكى دارد آنچه را صرف خريد خانه مى‏كند خمس ندارد، ولى اگر درآمد سالش براى خريد خانه كفايت نكند و مجبور باشد چند سال پس انداز كند تا قادر به تهيّه خانه شود پول هايى كه سال بر آنها گذشته خمس دارد، امّا اگر مثلا زمين خانه را در اثناء سال اوّل بخرد و مصالح ساختمانى را در اثناء سال بعد و اجرت بنا را در سال سوم بدهد هيچ كدام خمس ندارد.

اگر پول را براى این گذارده که وام بیشتر بگیرد خمس دارد، و اگر پول پیش پرداخت مسکن است خمس ندارد.

اگر دستگردان کند، بدهی به ذمّه او منتقل می شود و سود سپرده ها مربوط به خمس نیست.

در صورتیکه طلا قبلاً جنبه زینتی خانواده را داشته خمس ندارد و اگر چیز اضافی بوده خمس دارد؛ در ضمن سود شما به بانک در صورتی صحیح است که تحت یکی از عقود شرعیه که در آیین نامه بانک ها آمده است قرار گیرد. اما اگر طلا به عنوان رهن باشد و وامی که می دهند جنبه عقود شرعیه در آن رعایت نشود ربا و حرام است.

جوايزى كه به پس اندازها تعلّق مى‏گيرد اگر قراردادى ميان پس‏انداز كننده و بانك يا صندوق نباشد حلال است و بنابر احتياط واجب با گذشتن سال خمس آن واجب مى‏شود، اين در صورتى است كه پس‏انداز كننده خود را طلبكار جايزه نداند، بلكه پس‏انداز گيرنده شخصاً براى تشويق پس‏ انداز كنندگان جوايزى مى‏دهد.