شراکت در معامله با شرط شرکت در سود فقط و تعیین مقدار سود
اگر به یک نفر پول بدهم و به او بگویم من شریک در سود هستم و نه ضرر؛ و تو باید ماهیانه فلان مبلغ به من بدهی رباست؟
اینچنین سود گرفتن شرعاً اشکال دارد. اگر بخواهيد ربا نشود بايد در معامله اول بگوييد طبق شرايط مضاربه با شما قرارداد میبندم سپس يک معامله جدا هرچند کوچک انجام دهيد و در ضمن معامله دوم شرط کنيد که زیانهای ضمني معامله اول بر عهده اوست.
سرمایهگذاری و دریافت سود بدون رعایت شرایط مضاربه
اگر مبلغی را به فردی بدهیم که میدانیم با آن کار میکند و از او بخواهیم سودی به ما بدهد و دیگر شرایط مضاربه را معین نکنیم، آیا میتواند حمل بر مضاربه شود؟
این دریافت سود، ربا است؛ و در عقد مضاربه باید مدّت مضاربه، سهمبندی سود، مقدار سرمایه بعلاوه سایر شرایط مضاربه کاملاً مشخص باشد و عقدی است لازمالاجرا.
سرمایهگذاری با پول دیگران و پرداخت سود علیالحساب
اگر پولی را از کسی برای کار اقتصادی بگیریم و برای آن سود علیالحساب همانند سرمایهگذاری در پروژههای بانکی (سودی که در ابتدای کار مقدار مشخصی داشته و در پایان کار با احتساب ضرر و زیان کلی نرخ قطعی آن مشخص و کم یا زیاد شود) برای اطمینان سرمایهگذار مشخص کنیم حکم آن چیست؟
درصورتیکه با آن سرمایه کار کنند و سودی بیش از آن سود علیالحساب داشته باشند مانعی ندارد.
دریافت سود از قبل سرمایهگذاری در کاری که سودی ندارد
برای مضاربه توسط واسطه به کسی پول میدهم که تولیدی دارد و 30 درصد سود سالیانه مرا طی سه چک به من میپردازد ولی واسطه میگوید با توجه به وضعیت بازار پول را صرف هزینههای جاری و حقوق کارمندان میکند با توجه به اینکه یقین به سود فعلی وی ندارم (هرچند حفظ کارخانه و کارکنان در شرایط فعلی برای ایشان سود درازمدت محسوب میشود) مضاربه با این مقدار سود چه حکمی دارد؟
ربا محسوب میشود.
عدم علم یا شک به نوع سرمایهگذاری در مضاربه
در مضاربه اگر مشخص نباشد طرف مقابل با سرمایه چهکاری انجام میدهد یا اینکه طرف مقابل مشخص کند ولی ما شک داشته باشیم یا اینکه طرف مقابل خارجی باشد، قرارداد چه حکمی دارد؟
اگر وکالت مطلقه داده شود برای انتخاب هر نوع معامله و واقعاً معاملهای صورت گیرد، مانعی ندارد.
عدم اطلاع سرمایهگذار از نوع معامله
شخصی پولی را گرفته تا با آن معاملات شرعی انجام دهد اما صاحب پول از نوع معامله اطلاعی ندارد. آیا لازم است صاحب پول در مورد صحت معاملات تحقیق کند یا میتواند به گفته طرف قرارداد مبنی بر شرعی بودن معاملات اعتماد کند؟
میتواند به قول او اعتماد کند مگر خلاف آن ثابت شود.
تضمین پرداخت سود و اصل سرمایه در مضاربه
شرکتى جهت تأمین بودجه موردنیاز خود نیاز به مشارکت با اشخاص حقیقى و حقوقى دارد. این اشخاص جهت همکارى در تأمین مشارکت، تضمینهایی معادل پرداخت سود، همانند بانکها و مشارکتهای دولتى را طلب مینمایند. همچنین درخواست دارند که استرداد اصل سرمایه آنها نیز تضمین شود. نظر حضرتعالی در مورد تضمینهای مذکور چیست؟
تنها راهى که براى این کار وجود دارد این است که مضاربه را بر اساس سهم منافع قرار دهند، ولى در عقد خارج لازم (معامله دیگرى مثلاً خریدوفروش چند جلد کتاب) شرط کنند اگر در آن معامله مضاربه، سود کمتر از بیست درصد یا بیشتر از آن بود، جبران گردد. همچنین در مورد خسارت سرمایه.
مضاربه بهصورت سرمایهگذاری در خریدوفروش سیگار
مقداری پول دست یک نفر دادم که با پول من کار کند و سود حاصله را بین ما دو نفر تقسیم کنیم، آن فرد هم با پول من سیگار خرید و فروخت و اصل و سود پول را بنا بهدلخواه خودش کامل به من داد، بعد از گرفتن سود فهمیدم که خریدوفروش سیگار حرام و سود پولم هم حرام است هنوز هم این سود را خرج نکردهام الآن با این سودی که دارم باید چه کنم؟
چنانچه از طرف شرکت دخانیات نمایندگی داشته سود حاصله اشکالی ندارد و الا باید سود را به فقرای نیازمند بپردازد و اگر خودش نیازمند است میتواند مصرف کند.
تضمین سود معین بدون در نظر گرفتن فعالیت عامل
يك طلافروش به فردى گفته من یکمیلیون تومان میگیرم و ماهى 30 هزار تومان سود میدهم. آيا اين صحيح است؟
اگر به اين معناست كه درهرصورت من ماهى 30 هزار تومان میپردازم و ربطى به ميزان فعاليت طلافروش ندارد اين صحيح نيست و رباست؛ اما اگر آنیکمیلیون تومان را داخل سرمايه كند و مورد كار قرار دهد يا بهعبارتدیگر آن فرد را شريك كند اشكالى ندارد ولى بايد كسر معينى از سود را بهعنوان سهم صاحب سرمايه قرار دهد. (درواقع قرارداد مضاربه انجام دهند)
قرعهکشی سهامداران برای پرداخت سود به یک نفر
چند نفر مقدارى پول رویهم میگذارند و به شخص میدهند تا با آن کار کند. شخصى که کار میکند، هرماه سود پول را میدهد و سهامداران قرعه میکشند و هرماه سودِ پول به یکى از سهامداران داده میشود. بعد از اینکه دوره تمام شد و به همه سهامداران سود رسید، سهامداران پول خود را پس میگیرند. این کار ازنظر شرعى چه حکمی دارد؟
چنانچه سود از طریق مضاربه بهدستآمده و با رضایت افراد به این صورت تقسیمشده، اشکالى ندارد.
شرایط صحت تعیین سود در مضاربه
کسى مبلغى پول را در اختیار دیگرى قرار میدهد تا آن را به گردش درآورده و سود حاصله را بهطور مساوى تقسیم کنند ازآنجاییکه کسى که پول میگیرد به علّت داشتن شریک نمیتواند بهطور دقیق سود حاصله را حساب کند اظهار میدارد این پول یعنى مثلاً هر صد هزار تومان بهطور تقریبى میتواند ماهانه سه هزار تومان براى هرکدام سود حاصل کند، آیا این مضاربه صحیح است؟
این مضاربه با سه شرط صحیح است:الف) اینکه قرارداد طبق مضاربه با تعیین سهم سود هر یک، تنظیم شود یعنى معلوم شود از سود حاصل چند درصد مربوط به سرمایهگذار و چند درصد مربوط به شخص کار کننده است (در ضمن اگر ضررى حاصل شد باید آن را بپذیرد).ب) باید صاحبمال بهطرف وکالت دهد که بعد از حاصل شدن منفعت سهم او را به مبلغ موردنظر صلح کند.ج) زمانى که منفعتى حاصل نشده پول ماهانهای که میپردازد باید بهعنوان علیالحساب باشد.