جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

1-بدون اجازه جایز نیست.‌  -2آنها حقی برای این کار ندارند.‌

معامله مساقات علاوه بر درختان ميوه در مورد درختانى مانند درخت گل كه از گل آن براى گلاب گيرى و مانند آن استفاده مى‏كنند و يا درختانى مثل درخت حنا و سدر كه از برگ آنها بهره مى‏گيرند، يا بعضى از درختان كه از شيره و صمغ آن استفاده مى‏كنند صحيح است، ولى در مورد درختانى كه هيچ يك از اينها را ندارد مساقات صحيح نيست.

در معامله مساقات مى‏توانند صيغه بخوانند، همچنين اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را دراختيار كسى كه كار مى ‏كند بگذارد و او نيز به همين قصد تحويل گيرد بى آن كه صيغه ‏اى بخواند، باز معامله صحيح است (ولى گفتگوى لازم براى مدّت و شرايط بايد قبلًا شده باشد).

هرگاه كسى درختان ميوه خود را تا مدّت معيّنى به ديگرى واگذار كند كه در مقابل دريافت سهمى از ميوه، باغ او را آبيارى و رسيدگى نمايد اين معامله را «مساقات» گويند.

مساقات چند شرط دارد: 1- مالك و باغدار بايد بالغ و عاقل‏باشند. 2- كسى آنها را مجبور به اين كار نكرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند4- مدّت مساقات بايد معلوم باشد و اگر ابتداى آن را معيّن‏كنند و آخر آن را موقعى‏ قرار دهند كه حاصل آن سال بدست مى‏آيد صحيح است.5- بايد سهم هر كدام به صورت نصف يا ثلث حاصل و مانند آن باشد، بنابراين اگر قرار بگذارند كه مثلًا يك تن از ميوه، مال صاحب باغ و بقيّه مال كسى است كه كار مى‏كند معامله باطل است.6- بايد قرار داد معامله را پيش از ظاهر شدن ميوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن ميوه و پيش از رسيدن آن بگذارند چنانچه كارهايى مانند آبيارى و سمپاشى كه براى پرورش ميوه لازم است باقى‏مانده باشد مساقات صحيح است وگرنه اشكال دارد و اگر فقط احتياج به كارهايى مانند چيدن ميوه و نگهدارى آن باشد قرارداد آنها صحيح است، ولى مساقات نيست.

در فرض سوال، اگر به كارهاى ديگرى مانند بيل‏زدن و كود دادن و سمپاشى كه موجب زياد شدن يا مرغوبيت ميوه مى‏شود احتياج داشته باشد معامله مساقات در آن صحيح است.

در فرض سوال، اگر قرارداد روشنى بگذارند و تعداد چيدن و سهم هر كدام را مشخص كنند صحيح است، هر چند مساقات ناميده نمى‏شود.

در فرض سوال، در صورتى كه تمام جهات را روشن كنند معامله صحيح است، هر چند مساقات ناميده نمى‏ شود.

اشکالی ندارد .

اجاره جایز نیست ولی خرید مانعی ندارد.

اگر درختان قطع شود، مالکیّت هر کدام نسبت به سهم خود از زمین باقى است و هر کسى درختها را قطع کرده ضامن است.

بايد اعمالى را كه بر عهده هر كدام از دو طرف مى‏باشد قبلًا معيّن كنند، مانند تعمير قنات، يا موتور چاه و همچنين تهيّه كود و وسيله سمپاشى و غير اينها و اگر عرف و قاعده‏اى در محل باشد همان كافى است.