مساجدى كه در خيابان افتاده و اميد بازگشتى در آن نيست، هم حكم مسجد بودن زايل مى شود و هم حكم وقف بودن و شخصى كه چنين كرده بايد معادل ثمن آن را صرف ساختن مسجد ديگر يا تعمير ساير مساجد كند و در حقيقت از قبيل اتلاف عين مال است ولى تا ضرورت فوق العاده شديدى نباشد تخريب مسجد به هيچ وجه جايز نيست.
اگر در مسجد قابل استفاده نيست يا در حال از بين رفتن است مىتوان آن را تبديل به احسن كرد يعنى به موزه يا غير موزه بفروشند و به جاى آن قرآن نو خريدارى كنند و وقف آن مسجد كنند.
احكام مسجد درباره آنچه روى زمين سابق ساخته مىشود، جارى است، ولى اگر زمينهايى اضافه گردد، تابع صيغه وقف جديد است؛ و امّا ساختن كتابخانه و مانند آن در صورتى كه مزاحمتى با نمازگزاران نداشته باشد، اشكالى ندارد.
در فرض مسأله تخریب و تجدید بناى این مسجد مانعى ندارد؛ بلکه کار بسیار خوبى است.
در صورتى که شرکتى داراى سهامى باشد، و این سهام به صورت اموالى مانند کارخانه، ساختمان و امثال آن بوده باشد، وقف آن سهام مانعى ندارد و بعد از حصول وقف، بازگرداندن آن میسّر نیست; حتّى وقف سهم مشاع در اموال هم مانعى ندارد و تغییر ارزش سهام نیز تأثیرى بر صحت وقف ندارد و عموم ادلّه وقف و همچنین اطلاقات شامل این مورد مى شود و مانعى از شمول نیست.
اگر در زمان واگذارى موقوفه به افراد، چنین حقّى در عرف وجود داشته، حکم شرط ضمن العقد پیدا مى کند و حالا که مى خواهند سرقفلى را نقل و انتقال دهند موظّف به پرداخت آن هستند، و اگر در واگذارى موقوفه اصولاً مسأله نقل و انتقال به دیگرى مطرح نبوده، گرفتن حقّى براى موقوفه به هنگام نقل و انتقال سرقفلى مانعى ندارد.
در غیر مواقع عزاداری و به‌گونه‌ای که مزاحمتی برای عزاداری نباشد می‌تواند به‌عنوان خانه عالم استفاده کرد و آن عالم نیز در شب‌های پنجشنبه یا جمعه مجلسی در آنجا بگیرد.
هر دوطبقه حكم مسجد را پيدا می‌کند؛ ولى عزادارى در آن اشكال ندارد؛ به‌شرط آن‌که مزاحم نماز نباشد.
اين گونه تصرّفات، كه مزاحمتى با نمازگزاران ندارد، مانعى ندارد.
هرگاه مسجد به نام شخص بانى يا افرادى مانند او بوده باشد و بخواهند آن را به نام امامان معصوم (عليهم السلام)، يا شخصيّتهاى معروف اسلامى تغيير بدهند، اشكالى ندارد؛ ولى بهتر آن است كه نام بانى را به عنوان بنا كننده، زير نام مسجد بنويسند تا مردم براى او طلب مغفرت كنند؛ ولى اگر بر فرض در وقف مسجد نام خاصّى شرط شده، احتياط حفظ آن نام است.
مجاز هستید و مانعى ندارد؛ ولى بهتر است به آن مقدار که از مساجد و حسینیّه ها مهر برمى دارید)هرچند بطور تقریبى باشد به آنها بازگردانید.
اگر این امور مورد نیاز مسجد است و در عرف محل جزء لوازم مسجد محسوب مى شود، مانعى ندارد.
