فراموشی مورد قسم
اگر فراموش کنیم که برای چه کاری و یا چه چیزی قسم خوردیم تکلیف چیست؟
در صورتى كه شک بین چند مورد دارد و نمیتواند احتياط كند و به تمام موارد عمل نماید، بین مواردی که احتمال می دهد قرعه مى زند و طبق آن عمل مى نمايد.
در صورتى كه شک بین چند مورد دارد و نمیتواند احتياط كند و به تمام موارد عمل نماید، بین مواردی که احتمال می دهد قرعه مى زند و طبق آن عمل مى نمايد.
با توجّه به اين که قبح ذاتي دروغ به صورت مقتضي است نه به صورت علّت تامّه، يعني شرايط و موانع مي تواند در آن تأثير گذارد، جواز قسم دروغ مبتني بر مسأله اهم و مهم خواهد بود. يعني در جايي که اگر را بگويد، هدف مهم تر شرعي به خطر مي افتد، مجاز خواهد بود. در غیر این صورت نه.
هرگاه عمداً با قسم خود مخالفت كند بايد كفّاره دهد، ده فقير را سير كند، يا بر آنها لباس بپوشاند، يا يك بنده را آزاد نمايد (و در زمان ما که بنده آزاد كردن موضوعیت ندارد میان دو چیز دیگر مخیر است) و اگر توانايى بر اينها نداشته باشد بايد سه روز روزه بگيرد. (احتیاط مستحب آن است که این سه روز پشت سر هم باشد.)
عمل كردن به اين قسم لازم نيست و شكستن آن كفّاره ندارد.
قسم را بايد به زبان بياورد، بنابراين اگر در قلبش بگذراند كافى نيست و در كتابت و نوشتن احتياط، عمل به آن است، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.
اگر از روى فراموشى يا اجبار و اضطرار به قسم عمل نكند كفّاره ندارد و قسمى كه آدم وسواسى مى خورد مثل اين كه مى گويد و اللَّه الآن مشغول نماز مى شوم، ولى وسواس مانع مى گردد اگر وسواس او طورى باشد كه بى اختيار به قسم خود عمل نكند كفّاره ندارد.
هرگاه به يكى از نامهاى خداوند قسم ياد كند خواه نامى باشد كه به غير ذات مقدّس او گفته نمى شود، مانند خدا و اللَّه يا نامى كه به غير او نيز گفته مى شود، ولى از قرائن معلوم است كه مقصودش خداست بايد به آن قسم عمل كند ولی اگر به نامهايى قسم ياد كند كه بدون قرينه، خدا به نظر نمى آيد ولى او قصد خدا را كند بنابر احتياط واجب بايد به آن قسم عمل كند.
قسم به قرآن کفاره ندارد و عمل به آن واجب نیست ولی باید توبه نماید و بعد از این تکرار نکند و از عمل خود استغفار کند و با اعمال صالح، گذشته خود را جبران نماید.
در صورتی که قسم به یک بار تعلق گرفته باشد مانعی ندارد ولی اگر صورت استمرار داشته باشد برای هر بار کفاره دارد.
در صورتى كه قسم با شرايطش انجام شود، ساقط كردنش ممكن نيست.