اعتکاف عبادتي است مستحب و در قرآن کريم نيز به آن اشاره شده است و هر زمانى از سال كه روزه در آن صحيح باشد جايز است. بنابراين در غير عيد فطر و قربان مى توان معتكف شد و بهترين زمان اعتكاف ماه مبارك رمضان، و با فضيلت ترين آن، دهه آخر اين ماه پربركت است.
نمى تواند يك اعتكاف را به نيت چند نفر بجا آورد; البتّه مى تواند اعتكاف را به نيّت خود بجا آورد، و ثواب آن را به تعدادى از زنده ها، يا عدّه اى از اموات، يا تعدادى از زنده ها و مردگان اهدا كند.
اعتكاف در اصل مستحب است؛ ولى ممكن است به سبب نذر، يا عهد، يا قسم، يا شرط ضمن عقد، يا مانند آن واجب شود.
در دنياى پر غوغاى مادّى، كه جاذبه ها به سوى ماديّت است، بر قلب و روح انسان زنگار مى نشيند. زنگارى از غفلت و دورى از خدا كه اگر با نيايش و عبادت برطرف نگردد، ممكن است روحانيّت و معنويّت را از وجود انسان برچيند و اينكه در روايات اسلامى نماز تشبيه به نهر آب پاكيزه اى شده كه انسان در هر شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو مى دهد، اشاره به همين نكته است. در ميان عبادات «اعتكاف» ويژگى خاصّى دارد و از جهاتى شبيه به مراسم حج و احرام است كه انسان را به جهانى مملوّ از روحانيّت و معنويّت سوق مى دهد. در محيط يك مسجد جامع سه روز ماندن، روزه گرفتن و به عبادت پرداختن و در خودسازى كوشيدن و به غير خدا نينديشيدن، تحوّل عظيمى در روح انسان پديد مى آورد كه صفا و نورانيّت آن بى نظير است. به حمدالله در سالهاى اخير اعتكاف از سوى قشر جوان و مخصوصاً دانشجويان عزيز، مورد استقبال واقع شده، و لذّت و آثار اين عبادت روحانى را دريافته اند، و ما اين استقبال عظيم را به آنها تبريك مى گوييم. اميدواريم جوانان عزيز ما، مخصوصاً دانشجويان، در اين امر كه وسيله مؤثّرى براى قرب پروردگار است، نيز نسبت به ديگران پيشگام باشند و از نتايج معنوى آن كاملا بهره مند شوند.
مسواک کردن در حال روزه، مانعي ندارد. ولي اگر رطوبت پيدا کند و مسواک را بيرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان از بين نرود و فرورود، جايز نيست (مگر این‌که آن را بيرون بريزد) و درصورتی‌که با خمیردندان مسواک کند، بايد دهان را بعدازآن کاملاً بشويد.
كسى كه می‌خواهد روزه بگيرد بهتر است پيش از اذان صبح دندان‌هایش را بشويد و خلال كند و اگر بداند غذايى كه لاى دندان مانده در روز فرو می‌رود احتياط واجب آن است كه قبلاً آن را بشويد و خلال كند و اگر نكند و غذا فرورود روزه را تمام كند و بعد قضا نمايد.
خوردن و آشاميدن از روى عمد روزه را باطل می‌کند، خواه از چيزهاى معمولى باشد مانند نان‌وآب و يا غیرمعمولی مانند برگ درختان، كم باشد يا زياد.
نزدیکی در این شب‌ها حرام نیست اما سزاوار است در شب شهادت پرهیز شود.
بايد قبل از شروع اذان، از مبطلات روزه ازجمله خوردن و آشاميدن دست کشيد ولي اگر بدون اطلاع از شروع اذان و يا از روي ندانستن حکم، ادامه داده است درصورتی‌که تا پيش از پايان اذان خوردن و آشاميدن را ترک کرده، استثنائا روزه این روز صحيح است.
اگر خرده‌های غذا يا حشره‌ای مانند مگس بی‌اختیار در گلوى روزه‌دار برود چنانچه به‌قدری پايين برود كه نمی‌توان آن را بيرون آورد روزه‌اش صحيح است و اگر بتواند آن را بيرون آورد بايد چنين كند و بيرون آوردنش ضررى براى روزه ندارد، بلكه اگر در اين حال فروبرد روزه‌اش باطل است.
فروبردن آب دهان، هرچند به‌واسطه خيال كردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی‌کند.
نمازهای شب قدر و تمامی نمازهای مستحبی دیگر بجای نماز قضا محسوب نمی‌شوند. البته می‌توانند نماز قضا بخوانند که از ثواب اعمال این شب‌ها نیز بهره‌مند خواهند شد.
