جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

Məsələ 1542: Əgər halal mal haram mala, ayrıd edilə bilməyəcəyi tərzdə qarışsa və haram malın sahibi və miqdarı mə’lum olmasa, bütün malın xümsü verilməlidir və qalan mal ona halal olur.

Məsələ 1543: Əgər halal mal harama qarışsa və o malın miqdarını bilsə (məsələn, üçdə birinin haram olmasını bilsə), ancaq sahibini tanımasa, o miqdarı həm xüms və həm də sədəqə üçün istifadə edilən yerə xərcləsin (məsələn, seyid fəqirlərə).

Məsələ 1544: Əgər halal mal harama qarışsa və insan haram malın miqdarını bilməsə, ancaq sahibini tanısa, gərək bir-birləri ilə razılaşsınlar. Amma malın sahibi razı olmasa və qətiyyətlə müəyyən bir miqdarın onun olduğunu bilsə (məsələn, dörddə biri) və ondan artığında şəkk etsə, yəqin etdiyi miqdarı ona qaytarmalı və ondan artıq hissəsinin onun olmasını ehtimal versə, onunla bölməlidir.

Məsələ 1545: Əgər harama qarışan halal malın xümsünü verib sonradan haram malın xümsdan çox olmasını bilsə, vacib ehtiyata əsasən, xümsdan artıq olduğunu bildiyi miqdarı həm xüms və həm də sədəqə üçün istifadə edilən yerə xərcləsin.

Məsələ 1546: Əgər harama qarışmış halal malın xümsünü versə və sonradan sahibi mə’lum olsa, vacib ehtiyata əsasən, gərək əvəzini ona versin. Habelə, əgər sahibini tanımadığı malı onun adından sədəqə versə və sonradan sahibi tapılsa, buna razı olmasa, (yuxarıda qeyd edilən hökm icra edilməlidir).

Məsələ 1547: Əgər insan malının ayrılarının malı ilə qarışdığını və onun miqdarını və sahibinin bir neçə müəyyən şəxsdən ibarət olduğunu bilsə və ancaq dəqiq şəkildə sahibinin kim olduğunu bilməsə, gərək malı onların hamısının arasında bərabər şəkildə bölsün.

Məsələ 1548: İnsan dənizin dibinə girməklə oradan lö’lö, mərcan və s. kimi cəvahirlər çıxarsa onun xümsünü verməlidir. Bu şərtlə ki, onun qiyməti, çıxarılmasına sərf edilən xərclər azaldıqdan sonra, bir şər’i misqal olan qızıl sikkədən (şər’i misqal 18 qızıl noxud miqdarındadır) az olmasın. Bu cəvahirlər istər mə’dən əşyalarından olsun, istərsə də bitkilərdən, bir dəfəyə və ya camaatın bir dəfə hesab etdiyi ardıcıl və fasiləsiz olaraq bir neçə dəfəyə dəryadan çıxarmış olsun; istər çıxardığı şey bir növdən olsun, istərsə də bir neçə növdən.

Məsələ 1549: Əgər bir neçə nəfər dənizdən cəvahir çıxartsa, vacib ehtiyata əsasən, hər birinə düşən payın nisab həddinə çatması lazım deyil; ümumilikdə nisab həddinə çatsa, (onun) xümsünü verməlidirlər.

Məsələ 1550: Əgər dənizin dibinə girmədən, müəyyən vasitələrlə cəvahir çıxarılsa və ya suyun üzərindən, yaxud sahildən götürülsə, ona sərf olunan xərclər çıxıldıqdan sonra qiyməti nisab həddinə çatarsa, vacib ehtiyata görə, xümsü mütləq verilməlidir.

Məsələ 1551: Dənizdə ovlanan balıq və ayrı heyvanların xümsü yoxdur. Lakin, qazanc gəliri hesab edilir, əgər ilin sonunda ondan və ya qiymətindən artıq qalarsa, xümsü verilməlidir.

Məsələ 1552: İnsanın cəvahir çıxartmaq məqsədi ilə dənizə girməsi şərt deyil. Əgər ayrı məqsədlə suya girib, təsadüfən cəvahir tapsa, xümsünü verməlidir.

Məsələ 1553: Əgər insan dənizin dibinə gedib bir heyvan tutub çölə çıxartsa və onun qarnından cəvahir çıxsa, o cəvahirin qiyməti, çıxarılmasına sərf edilən xərclər azaldıqdan sonra, nisab miqdarına çatsa (belə ki, heyvan sədəf kimi ola və adətən qarnında cəvahir ola xümsünü verməlidir. Əgər təsadüfən cəvahiri udubsa, yenə də vacib ehtiyata əsasən, xümsü verilməlidir.