جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

Məsələ 1524: Təqaüd, girovu geri alma ünvanı ilə verilən məbləğ illik gəlirdən hesab edilir. Əgər ondan ilin sonuna qədər bir şey qalmasa xümsü yoxdur, əgər artıq qalarsa xümsü var.

Məsələ 1525: Bankda yerləşdirilən pullara verilən hədiyyələr, əgər müştəri ilə (bankda pul qoyanla) bank arasında heç bir müqavilə imzalanmayıbsa, haladır. Ehtiyat vacibə əsasən, ilin ötməsi ilə onun xümsü vacib olur. Bu, müştərinin özünü tələbkar bilməmədiyi, yalnız bank sahibi müştərilərini həvəsləndirmək qəsdi ilə hədiyyə verdiyi haldadır.

Məsələ 1526: Mə’dəndən qızıl, gümüş, qurğuşun, dəmir, mis, daş kömür, neft, kükürd, firuzə, duz və başqa mə’dən adlanan hər şey, müxtəlif filizlər əldə edildikdə xümslarının verilməsi vacibdir. Bunların vacib ehtiyata əsasən, müəyyən hədləri yoxdur. Yəni istər çox, istərsə də az olsun, xümsü var.

Məsələ 1527: Gəc, əhəng, qırmızı gil, həmçinin müxtəlif daşlar və s. mə’dən qazıntılarından hesab olunduğu halda xümsü verilməlidir.

Məsələ 1528: İstər mə’dən yerin səthində olsun, istərsə də dərinliyində; istər mülki yer olsun, istərsə də sahibsiz, onu çıxardan istər müsəlman olsun, ya qeyri-müsəlman, həddi-büluğa çatmış olsun və yaxud az yaşlı, bütün hallarda onun xümsü verilməlidir. Uşaq olduğu halda onun qəyyumu verməlidir.

Məsələ 1529: Mə’dənin çıxardılması üçn xərclənən pul, onun saflaşması (əgər saflaşmasına ehtiyac olsa) və yaxud mə’dən üçün icarənin ödənilən miqdarı azaldıldıqdan sonra, yerdə qalan hissənin xümsü var. Lakin, illik xərc mə’dən gəlirindən azaldılmır.

Məsələ 1530: Əgər bir neçə nəfər mə’dəndən bir şey çaxartsalar, az və ya çox olmasından asılı olmayaraq, xərclər azaldıqdan sonra, vacib ehtiyata görə, xümsünü verməlidirlər (vacib ehtiyata əsasən).

Məsələ 1531: Başqasının mülkündə olan bir mə’dəni istixrac etsələr əldə olunan şeylər mülkün sahibinə məxsusdur. Mülkün sahibi onların çıxarılmasına bir şey xərcləmədiyindən, mə’dəndən çıxarılanların hamısının xümsünü verməlidir. Əgər bu iş onun göstərişi ilə icra edilibsə, xərc onun öhdəsinə düşür və mə’dənin mənfəətindən azaldılır.

Məsələ 1532: Mə’dən böyük, mübah və ya mülki bir yerdə olan mədənlərdən olsa, şəriət hakimi (adil müctəhid) onun çıxarılmasına və müsəlmanların məsləhətinə uyğun yerlərdə xərclənməsinə nəzarət etmək hüququ var. Belə olan halda, mə’dənçilər şəriət hakiminin nəzərinə riayət etməlidirlər.

Məsələ 1533: İslam hökumətinin çıxartdığı mədənlərə xüms düşmür.

Məsələ 1534: Yerin altında, dağda, divarda, ağacın içərisində, gizlədilmiş mala, xalq arasında belə qəbul olunduğu halda, xəzinə deyilir.

Məsələ 1535: Əgər insan bir kəsin şəxsi mülkü olmayan yerdə xəzinə tapsa və xəzinənin sahibi heç bir halda tanınmasa, onun şəxsi malı hesab olunur və xümsünü da verməlidir. Habelə, əgər başqasından aldığı yerdə xəzinə tapsa və onun, yerin keçmiş sahiblərindən birinin olmadığını bilsə, öz malı sayılır, onun xümsünü verməlidir. Əgər malın onlardan birinin olduğunu ehtimal verərsə, vacib ehtiyata əsasən, əvvəlki sahibinə xəbər verməlidir. Əgər onun olmadığı mə’lum olarsa, ondan əvvəlki sahibinə xəbər verməlidir. Bu minvalla ondan qabaq tanıdığı bütün yerin sahiblərinə xəbər verməlidir. Əgər onların heç birinin olmadığı bilinsə, mal onundur, xümsünü də verməlidir.