جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

Məsələ 1534: Yerin altında, dağda, divarda, ağacın içərisində, gizlədilmiş mala, xalq arasında belə qəbul olunduğu halda, xəzinə deyilir.

Məsələ 1535: Əgər insan bir kəsin şəxsi mülkü olmayan yerdə xəzinə tapsa və xəzinənin sahibi heç bir halda tanınmasa, onun şəxsi malı hesab olunur və xümsünü da verməlidir. Habelə, əgər başqasından aldığı yerdə xəzinə tapsa və onun, yerin keçmiş sahiblərindən birinin olmadığını bilsə, öz malı sayılır, onun xümsünü verməlidir. Əgər malın onlardan birinin olduğunu ehtimal verərsə, vacib ehtiyata əsasən, əvvəlki sahibinə xəbər verməlidir. Əgər onun olmadığı mə’lum olarsa, ondan əvvəlki sahibinə xəbər verməlidir. Bu minvalla ondan qabaq tanıdığı bütün yerin sahiblərinə xəbər verməlidir. Əgər onların heç birinin olmadığı bilinsə, mal onundur, xümsünü də verməlidir.

Məsələ 1536: Xəzinənin nisabı (müəyyən olunmuş həddi) var. Onun nisabı 105 misqal gümüş, yaxud 15 misqal qızıldır. Yə’ni, əgər xəzinədən əldə edilən şeyin qiyməti bu həddə çatsa, xümsü vacibdir. Amma, əgər bundan az olsa, xümsü vacib deyil. Əgər onun qiyməti 15 misqal qızıla çatmayıb, 105 misqal gümüşə çatarsa və yaxud bunun əksi, yenə də xümsü vacibdir.

Məsələ 1537: Əgər bir yerdə basdırılmış bir neçə qabda müəyyən qədər xəzinə tapılsa və onların qiyməti üst-üstə nisab həddinə çatsa, onun xümsü verməlidir. Amma bir neçə yerdə müxtəlif xəzinələr tapılsa, onlardan hər birinin qiyməti nisab həddinə çatsa, xümsü var. Onları üst-üstə toplayıb, hesablamaq lazım deyil.

Məsələ 1537: Əgər bir yerdə basdırılmış bir neçə qabda müəyyən qədər xəzinə tapılsa və onların qiyməti üst-üstə nisab həddinə çatsa, onun xümsü verməlidir. Amma bir neçə yerdə müxtəlif xəzinələr tapılsa, onlardan hər birinin qiyməti nisab həddinə çatsa, xümsü var. Onları üst-üstə toplayıb, hesablamaq lazım deyil.

Məsələ 1538: Əgər xəzinənin ixracı üçün müəyyən qədər xərc çəkibsə onu çıxmalı, qalanının xümsünü isə verməlidir.

Məsələ 1539: İki və ya daha çox adam xəzinə tapdıqları halda şərikdirlər, müqavilələrinə uyğun əməl etməlidirlər və hər birinə düşən pay nisab həddinə çatsa xümsü var.

Məsələ 1540: Bir şəxs aldığı heyvanın qarnından müəyyən mal tapsa və o malı satıcının olduğunu ehtimal versə, vacib ehtiyata əsasən, ona xəbər verməlidir. Onun malı olmaması mə’lum olsa, tərtiblə əvvəlki sahiblərindən də soruşmalıdır. Onlardan heç birinin malı olmadığı mə’lum olsa, mal onun sayılır və müstəhəbb ehtiyata əsasən, onun xümsünü, nisab həddinə çatıb-çatmamasından asılı olmayaraq, mə’dən xümsü kimi verməlidir.

Məsələ 1541: Əgər bir nəfər balıq alıb qarnından gövhər tapsa, gövhər onu ovlayan ovçunun, ayrısına satdığı adamın və yaxud ondan qabaqkı satıcıların yox, özünündür və ehtiyat müstəhəbbə görə, onun xümsünü verməlidir.

Məsələ 1542: Əgər halal mal haram mala, ayrıd edilə bilməyəcəyi tərzdə qarışsa və haram malın sahibi və miqdarı mə’lum olmasa, bütün malın xümsü verilməlidir və qalan mal ona halal olur.

Məsələ 1543: Əgər halal mal harama qarışsa və o malın miqdarını bilsə (məsələn, üçdə birinin haram olmasını bilsə), ancaq sahibini tanımasa, o miqdarı həm xüms və həm də sədəqə üçün istifadə edilən yerə xərcləsin (məsələn, seyid fəqirlərə).

Məsələ 1544: Əgər halal mal harama qarışsa və insan haram malın miqdarını bilməsə, ancaq sahibini tanısa, gərək bir-birləri ilə razılaşsınlar. Amma malın sahibi razı olmasa və qətiyyətlə müəyyən bir miqdarın onun olduğunu bilsə (məsələn, dörddə biri) və ondan artığında şəkk etsə, yəqin etdiyi miqdarı ona qaytarmalı və ondan artıq hissəsinin onun olmasını ehtimal versə, onunla bölməlidir.