Kəbin oxunmadan nişanlı ilə cinsi əlaqə
Şərət yolu ilə nikah (kəbin) oxunmazdan öncə nişanlı ilə arxadan yaxınlıq etməyin hökmü nədir?
Əgər düxul (dəllək kəsən yerə qədər daxil olma) gerçəkləşərsə, onun haqqında zina cəsazı tətbiq olunmalıdır.
Çanaq sümüyünün sınması
Avtomobil başqa maşınla toqquşmuş və sürücünün çanaq sümüyü sınmışdır. Müalicədən sonra sınan yer sağalsa da, sol ayağı 3 sm qısalmışdır. Habelə, zərərçəkən hadisə nəticəsində öz nəcisinin qarşısını ala bilmir. Bu xəsarətlərin diyəsi müqəddəs İslam hökmlərinə uyğun olaraq nə qədərdir?
Əgər nəcisi saxlamaq qüvvəsi tamamilə aradan getmişdirsə, buna görə bütöv diyə ödənilməlidir. Sınmış çanağın diyəsində isə ekspertlərə müraciət etməklə onun naqisliyinin faizi müəyyən olunmalı və tamam diyə ilə müqayisədə həmin miqdar ödənməlidir. (Onun neçə faizi aradan getmişdirsə, ona mütənasib şəkildə ödənməlidir.)
Eyibli sümüyün sındırılmasının diyəsi
Sümüyün sınmasına görə verilən diyə – eyibli olduğu təqdirdə – həmin üzvün diyəsinin beşdə biri qədərdir. Digər tərəfdən, bəzi üzvlərin, məsələn, burunun sınması üçün veriləcək diyə xüsusi şəkildə qeyd olunur. Belə halda sözü gedən diyə külli və ümumi qayda ilə tətbiq olunaraq hesablanmalıdır, yoxsa həmin üzv üçün qeyd olunmuş diyə meyar tutulmalıdır?
Sözü gedən qayda bütün hallara şamil olmur. Çünki, bəzi hallarda nəqli dəlillər və icma onun əksini göstərir. Buna görə də nəqli dəlil və icma mövcud olan hallarda həmin halın konkret hökmünə əməl etmək lazımdır.
Quranın təhrifinə etiqad bəsləmək
Əgər bir müsəlman Quranın təhrif olunduğuna etiqad bəsləsə hökmü nədir? Təhrifə etiqad bəsləmək dinin zərurətlərini inkar etmək sayılırmı?
Müxtəlif İslam firqələrinin alimlərinin cüzi bir hissəsi Quranın təhrif olunduğuna etiqad bəslədiklərini nəzərə almaqla (hərçənd təhqiqatçılar heç bir vəchlə Quran təhrifini qəbul etməmişlər) belə şəxslərə irtidad hökmü verilmir. Amma belə bir şəxs böyük bir səhvə yol vermişdir.
Qəza nəticəsində dalağın parçalanması
Avtomobil qəzasında xəsarət almış vətəndaş, zahiri cəhətdən heç bir zədə almasa da daxildə dalağı partlamış, operativ müdaxilə ilə dalağı çıxarılmışdır. Sözü gedən bu xəsarət caifə xəsarətinin nümunəsi sayılır? Ona diyənin üçdə biri düşür?
Ehtiyat budur ki, öz aralarında müsalihə (razılaşma) etsinlər.
Qurana qarşı həqarət
Qurana nalayiq sözlər demək (hörmətsizlik etmək) və onu söymək (nəuzu billah) mürtədliyə səbəb olurmu? Bu hadisənin şahidi olan şəxslərin dini vəzifələri nədir?
Əgər agahlıqla və qəsdən bunu edirsə, mürtəddir və başqalarına vacibdir ki, ona nəhy əz münkər etsinlər.
İki növ xəsarətə səbəb olan zərbənin diyəsi
Əgər cani bir nəfərin gözünə zərbə endirsə və bu bir zərbə qaralmaya (qanın dəri altında qaralıb bərkiməsi), və yaxud göyərməyə və s. səbəb olsa, bu iki xəsarətin diyəsi iki növdür, yoxsa diyə yalnız qaraqançır xəsarətinə düşür?
Hər ikisinin diyəsini ödəməlidir.
Müqəssir sürücünün və sərnişininin diyəsi
Avtobusun peykan markalı yükdaşıyan avtomobil ilə toqquşması nəticəsində avtomobilinin sürücüsü və onun yanında oturan şəxs həlak olur. Yol polisi yükdaşıyan avtomobilinin sürücüsünü hadisədə təqsirli bilirsə, hökm necə olacaqdır?
Əgər yükdaşıyan avtomobilin sürücüsü yol hərəkəti qaydalarını öz ölümündə özü təqsirli bilinəcək bir şəkildə pozmuşdursa, qanı hədərdir. Onunla birlikdə həlak olmuş şəxsin diyəsi də onun əmlakından verilməlidir. Əgər o, yol hərəkəti qaydalarını ölüm hadisəsində təqsirli bilinəcəyi bir formada pozmamışdırsa, yəni hər iki tərəf təqsirli bilinirsə, hər ikisinin diyəsinin yarısını avtobus sürücüsü ödəməlidir və ölən ikinci şəxsin diyəsinin yarısı yükdaşıyan peykan avtomobilinin sürücüsünün malından götürülməlidir. Belə hallarda məlumatı olan insanların sözləri - onların etibarlı şəxs olduqları surətdə, sübut sayılır.
Vəqf olunmuş torpaqları daha yaxşısı ilə dəyişmək
Bir torpaq sahəsi oğlan övladlara vəqf olunmuşdur. Vəqfdə məqsəd olanlar bu vəqf olunmuş torpağı digər mülki torpaq sahəsi ilə dəyişə bilərlərmi? Çünki, o torpaq sahəsi daha məhsuldardır və vəqfdə məqsəd olanların ondan istifadəsi və məhsul götürməsi üçün daha əlverişlidir.
Yuxarıda fərz olunanlara görə onları dəyişmək caiz deyil. Onları müamilə etsələr müamilə batildir. Yalnız o halda mümkündür ki, vəqf olunmuş əmlak tamamilə faydasız və vəqfdə məqsəd tutulanlar üçün istifadəyə yararsız olsun və yaxud onların arasında ciddi ixtilaf və mübahisəyə səbəb olsun ki, bu mübahisəyə son qoymaq üçün onu dəyişməyə və ya bölməyə məcbur olaq.
Vəqf edənin öz fikrindən dönməsi
Bir şəxs övladlarının ona itaət etmədiklərindən onları irs-mirasdan məhrum etsin deyə, öz yaşayış evinin torpağını siğə icra etmədən və ürəyində razı olmadan vəqf etmiş, sonra onu qeydiyyatdan keçirərək hamiliyini və qəyyumluğunu ömrünün sonuna qədər öz öhdəsinə götürmüşdür. Bir müddət sonra peşman olmuş və təxminən 10 il müddətində vəqfdə deyilənlərə də əməl etməmişdir. Hal-hazırda o, dünyadan getmişdir və varislərinin bu evə kəskin ehtiyacları var. Belə bir vəqf səhihdirmi?
Sözü gedən vəqf zahirən səhihdir və ona əməl etmək lazımdır. Sözü gedən peşmançılığın da heç bir faydası yoxdur.
Vəqf olunmuş kəhrizin yaxınlığında qazılmış quyu
Kəndin on illərlə istifadə olunan və inşa tarixi məlum olan yeraltı su kanalının (kəhriz) 700 metrliyində su quyusu qazılmışdır. Bu kəhrizin bir hissəsi İmam Hüseynə (ə) vəqf olunmuşdur. Şahid və sübutlara əsasən sözü gedən quyunun qazılması bu kəhrizin su mənbəyinin qurumasına və ya suyunun azalmasına səbəb olmuşdur. Sual budur ki, bu kəhrizin sahiblərinin və vəqfin nəzarətçilərinin yuxarıda sözü gedən quyunun suyundan istifadə etməyə mane olmağa haqları vardırmı? Bu quyunun suyundan namaz və qüsl üçün istifadə etməyin hökmü nədir?
Kəhrizə ziyan gətirəcəyi təqdirdə ehtiyat vacib budur ki, o dərin quyu qazılmasın. Əgər qazılmışdırsa və kəhriz sahibləri ziyan görmüşlərsə, müsalihə (razılaşma) etməlidirlər. Əks təqdirdə o su ilə qüsl və dəstəmaz almağın işkalı var.
