Həccin vacib həcc olmadığı və əmlakının üçdə birinin bu işlərin hamısı üçün kifayət etmədiyi təqdirdə, tərtiblə əməl etmək lazımdır.
Vəfat edən şəxs vəsinin öhdəsinə bir Quran xətmi qoymuş, vəsi də Quran tilavəti üçün başqa bir şəxsi əcir tutmuşdur. O şəxs Quranı xətm edəndən sonra vəsi onun pulunu verməkdən boyun qaçırarsa, meyitin vəsiyyətinə əməl olunmuşdurmu? Zəhmət haqqının verilmədiyi təqdirdə meyitə bir savab çatırmı?
Vəsiyyətə əməl olunmuşdur və savabı meyitə çatmışdır. Lakin vəsi borcludur.
Qadının ərə gedəndən sonra uşağa baxmaq hüququ
Yenidən evlənmək vasitəsilə uşağa baxmaq (uşağı öz himayəsində saxlamaq) hüququnun qüvvədən düşməsində müvəqqəti evlənmə ilə daimi evlənmə arasında fərq varmı? Qadın öz ikinci ərindən talaq alarsa, ərə getməklə itirdiyi himayə (övladını himayə) hüququnu yenidən qaytara bilərmi?
İstər daimi evlilik olsun, istərsə müvəqqəti, ərə getdiyi zaman qadının uşağa baxmaq hüququ qüvvədən düşür. Amma müvəqqəti evliliyin müddəti qısa olsa, yalnız bu halda qüvvədən düşmür. İkinci ərindən talaq aldığı təqdirdə isə, uşağı saxlamaq hüququ ona qayıtmır. Baxmayaraq ki, ərlə arvadın bu barədə razılığa gəlməsi ehtiyat müstəhəbdir.
Ruhani olan yerdə qeyri-ruhaninin imaməti
Məscidin daimi imamı ruhani deyil. Əgər bir ruhani təsadüfən o məscidə getsə və imam camaat olmaq istəsə, qeyri-ruhani olan daimi imam camaatdan icazə almalıdır? Ruhani olan yerdə qeyri-ruhani imam camaat ola bilərmi?
İcazə almaq lazım (vacib) deyil, lakin bu iş (icazə almaq) mömin əxlaqına daha yaxındır. Amma ruhani şəxslər olan yerdə qeyri-ruhaninin imaməti işkalsız deyil.
Qazının qeyri-qanuni əlaqələrə dair axtarış aparması
Bəzən bir qızla oğlan arasında baş verən qeyri-qanuni əlaqələr barəsində məlumat verilir, amma onlar üçün iş açılandan sonra tərəflər hər hansı bir əlaqənin olmasını inkar edirlər və ya cismi (bədənlə) əlaqə və təmasa etiraf etsələr də, cinsi yaxınlığı inkar edirlər. Bu halda qazı vəziyyətin aydınlaşması üçün ekspert həkimin yanına göndərir və həkim qızın ön və arxa cinsi üzvlərini müayinə edir. Sual budur ki: 1) Qızın müayinə üçün (kişi və ya qadın) ekspert həkimə göndərilməsi lazımdırmı? Əgər qızın ailəsi özlərinin nigarançılıqlarını bildirərək qızın müayinə olunmasını istəsələr, onda necə?2) Həkimin qərarı hökmdə təsir qoya bilərmi? Əgər ekspert qızın ön və arxa cinsi orqanlarına bərk cismin dəydiyi barədə hesabat versə, amma (nəyin dəyməsi) aydın şəkildə məlum olmasa, onda necə?
a) Belə məsələlərdə axtarış aparmaq qazının vəzifəsi deyil və müayinə etmək caiz deyil. Yalnız zəruri halları bundan müstəsnadır. b) Yuxarıda fərz olunan halda ekspertin qərarı təklikdə kifayət etmir.
Qeyri-qanuni övlada baxmaq haqqı
Zinadan doğulmuş uşaq zinakar kişiyə verilməlidir, yoxsa zinakar qadına?
Saxlamaq və ona baxmaq nöqteyi-nəzərindən halalzadə uşaq kimidir.
Şərikliyin pozulması
Aldığı maşının qiymətini ödəmək üçün yüz min tümən pula ehtiyacı olan şəxs öz dostuna müraciət etmiş və bu pulu ondan almış və onun pulu qaytarılan zaman öz dəyərini itirməməsi üçün onu maşının altıda bir hissəsinə şərik etmişdir. Bu işin hökmü nədir? Bu müamiləni poza bilərmi?
Əgər maşının altıda bir hissəsinə dair onun müamiləsi ciddi imişsə, müamilə səhihdir və onu öz tərəfindən (bir tərəfli) poza bilməz. Əgər müamilə zahiri imişsə, öz pulunun miqdarından (yüz min tüməndən) artıq bir şey tələb etməyə haqqı yoxdur.
Böyrək alveri
Tibbi məqsədlər üçün böyrək alıb-satmağın hökmü nədir?
Tibbi məqsədlər üçün böyrək alıb-satmaq caizdir, lakin daha yaxşısı budur ki, pulu onun (böyrəyin) özünün müqabilində yox, şəxsin böyrəyi götürmək üçün verdiyi icazənin müqabilində alsınlar.
Mütəcəzzi müctəhidə təqlid
Mərcəyi-təqlid mütləq (fiqhin bütün sahələrində) müctəhid olmalıdır, yoxsa mütəcəzzi (bütün sahələrdə deyil, bəzi hissələrində) olsa da olar?
Mütəcəzzi müctəhidə təqlid işkalsız deyildir.
Dəstəmazda qarşıya çıxan maneələrin hökmü
Aşağıdakılar dəstəmaz üçün maneə sayılırmı və dəstəmazdan qabaq onları aradan aparmaq lazımdırmı? 1) Neftin ləkəsi ki, su ilə yuyandan sonra əldə qalır və kamil şəkildə aradan getmir. 2) Bəzi yeyinti məhsullarının dəriyə sürtülməsi nəticəsində əldə qalan rəng. Məsələn, qoz qabığının ləkəsi. Hansı ki, bir müddət sonra aradan gedir. 3) Sement və gips ləkəsi. 4) Diyircəkli və ya mürəkkəbli qələmlə dəstəmaz üzvlərinə xətt çəkilərsə. 5) Əllər elə maneəyə bulaşmışdır ki, nəcis deyil lakin gec (məsələn, 10 günə) aradan gedir.
Əgər bu şeylərdən suyun dəriyə çatmasına mane olan maddə əlin üzərində qalmasa, hərçənd rəngi və ya yağı qalsa belə dəstəmaz üçün maneçilik yaratmır. Lakin suyun dəriyə çatmasına maneçilik törədərsə və onu hələlik aradan aparmaq mümkün olmasa, cəbirə dəstəmazının hökmlərinə uyğun əməl etməlidir.
Torpağın qiymətinin qalan hissəsini günün qiyməti ilə ödəmək
Təxminən 16 il bundan öncə, bir neçə parça torpaq sahəsi müqavilə əsasında bir neçə nəfərə satılmış və onlardan müəyyən məbləğdə pul alınmışdır. Adət üzrə torpağın qiymətinin qalan hissəsi notariat kontorlarının birində sənəd, rəsmi şəkildə birindən digərinə keçirilənə kimi təxirə salınmışdır. İslam İnqilabı başlanan zaman işlər bir-birinə qarışdı və sənədin rəsmiləşdirilmə işləri yerdə qaldı. Nəticədə, alıcılara müraciət olundu və onlardan biri müəyyən məbləğdə pul ödədi, qalanları isə müxtəlif bəhanələrlə məbləğin qalanını vermədilər. Lakin sənədləri almaq üçün özləri Şəhər torpaq idarəsinə, Əmlak və Sənədlərin qeydiyyata alınma idarəsinə getmiş və sənəd istəmişlər. İslam Şurası Məclisinin qərarına görə sənədlərin qeydiyyata alınması idarəsi tərəfindən yer sahibinin razılığı şərt olunduğu üçün məni çağırdılar. Təyin olunmuş vaxtda oraya gedib bildirdim ki, alıcıların əvvəlcə ödədikləri məbləği təyin olunmuş dəyərlə qəbul edirəm. Pulunu ödəmədikləri qismi barəsində isə, pulun rial dəyərini, qiymətlərin məzənnəsini və vaxtın ötməsini nəzərə alıb, əmlak və sənədlərin qeydiyyata alınması idarəsinin məsul işçilərindən xahiş edirəm ki, ekspert təyin edərək günün məzənnəsi – hətta bir miqdar alıcıların xeyrinə qərar çıxarmaqla – mühasibə edilsin, əks halda sənədləri imzalamaqdan imtina edəcəyəm. Bu məsələnin şəri hökmü nədir?
Əgər alıcılar pulun qalanını ödəməkdə səhlənkarlıq etmiş, malik isə pulu qəbul edib, sənədlərin rəsmiləşdirilməsinə hazır imişsə və zamanın ötməsi səbəbindən qiymətlər arasındakı fərq nəzərə çarpacaq dərəcədə çox artmışsa, satıcının razılığın əldə etməlidirlər. Lakin yer sahibi səhlənkarlıq etmişsə, o məbləğdən artığını istəməyə haqqı yoxdur.
