جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

Maidə surəsinin 42-ci ayəsindən aydın olur ki, müsəlman qazı bu iki yoldan birini seçməlidir; ya onların qəbul etdikləri təqdirdə İslam hökmlərinə uyğun cəza versin, ya da onların məhkəmə işini öz qazılarına həvalə etsin. Çoxsaylı hədislər də bu mətləbə dəlalət edir, habelə ”hüdud” və “cihad” bölümlərində fəqihlərimizin fitvaları da bunu təsdiqləyir. Amma müsəlman qazının onların öz dinlərinə uyğun olaraq hakimlik etməsi və onu səhih qələmə verməsini (hansı ki, bizim nəzərimizdə onların dinləri təhrif olunmuş və qüvvədən düşmüşdür) nə dəlillərdən əldə etmək olar, nə də böyük alimlərin fitvalarından. Yuxarıda deyilənlərdən pərhiz etmək üçün yeganə yol budur ki, özlərinin səlahiyyətli bildikləri bir qazı İslam hökumətinin nəzarəti altında onların qayda-qanunlarına əsasən hakimlik etsin. Diqqətə və ədalətə riayət etmək üçün isə əvvəldə onların dini hökmləri mütəxəssislərdən istifadə etməklə qanun çərçivəsinə salınmalı və müxtəlif hallarla bağlı (şəxsi münasibətlərdə) tənzim olunmalıdır ki, hər hansı sui-istifadə halları irəli gəlməsin.

Ehtiyat budur ki, bu qoyunlardan matəm mərasimində iştirak edənlərə yemək hazırlamaq üçün istifadə olunsun. Yalnız nəzir edənlərin başqa hədəfləri olduğu məlum olan hal istisnadır (onların nəzir etdikləri istiqamətdə sərf edilməlidir).

Əgər hörmətsizliyə səbəb olarsa, işkalı var.

Belə hallarda ali məktəblərin rəhbərliyi ilə həmahəng tədbir töküb bu kimi halların qarşısını almaq lazımdır ki, tələbələr problemlə üzləşməsinlər və müəllimlər də öz şəri vəzifələrinə əməl etsinlər.

Əmr be məruf və nəhy əz münkər etmək bütün müsəlmanların vəzifəsidir. Heç bir şəxs bunun qarşısını ala bilməz. Lakin bu işi elə görmək lazımdır ki, ali məktəblərin və müəssisələrin nizam-intizamı pozulmasın.

Əgər yük maşınını cəbhəyə aparmaq dövlətin əmri və ya dövlət zəmanəti ilə baş vermişdirsə (zəmanət ayrılıqda bu şəxsə yox, ümumi şəkildə verilmiş olsa da), şəhidin arvadına bu yük maşınının səkkizdə biri irs çatır. Əgər bu şəxs öz istəyi ilə, dövlətin heç bir tələbi və zəmanəti olmadan belə bir iş görmüşsə, bu barədə əlaqədar orqanların məsul işçilərindən soruşun ki, onların bu işdə məqsədləri yalnız şəhidin övladına yardım etmək olmuşdur, yoxsa bu hədiyyə onun həyat yoldaşına da aiddir. Habelə sual olunmalıdır ki, bu hədiyyə irs paylarına mütənasibdir, yoxsa ondan az, yoxsa çox?

(Bu halda) övladlarına ata-anadan və anaya övladlardan irs çatır. Lakin ərlə arvada bir-birlərindən irs çatmır.

Bəli, o puldan sair əmlak kimi irs aparır.

Heç bir əlaməti yoxdursa, onları öz mülkiyyətinə keçirmək olar. Əlaməti varsa və sahibini tapması mümkündürsə, ona qaytarmalıdır. Lakin İslamla müharibədə olan ölkələrdə tapılana sahib çıxmağın bütün hallarda eybi yoxdur.

1. Daşınmaz əmlakın qiymətinin səkkizdə biri və daşınan əmlakın səkkizdə biri hər iki arvada çatır və onların arasında bərabər şəkildə bölünməlidir.2. Daşınan əmlakın gəlirinə gəldikdə isə bu müddətdə olan mənfəəti ödəməlidirlər. Ehtiyat budur ki, daşınmaz əmlak barəsində də eyni şəkildə əməl etsinlər.3. Ödəniş gününün qiyməti meyardır.

Burada qaynaqçı təqsirkardır.

Belə bir şərtin tamamilə qeyri-müəyyən olduğunu nəzərə alsaq, işkalsız deyil.