جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

Əgər mülk onlardan birinin ixtiyarındadırsa, onun dəlil və sübutu irəlidir. Əgər mülk onların hər ikisinin ixtiyarındadırsa, və ya heç birinin ixtiyarında deyilsə, (mülkü) bölməlidirlər.

Onun etibarlı olmadığını isbat edə bilsə, onun cərh etməsi məqbuldur və əks halda, sadəcə iddia öz-özlüyündə məqbul deyil.

Nüfuzlu və etibarlı deyil. Əgər bunu sübut etməsə, qisasa (edama) məhkum olacaqdır.

Zahirən, İslami-fiqhi qanunların içərisində “zamanın keçməsi” adında bir əsasımız yoxdur. Bu barədə mövcud olan yalnız budur ki, bəzən zamanın ötməsi haqq sahibinin öz haqqından keçməsinə və onun bəraət almasına qəti dəlil (sübut) və ya şəri höccət olur. Bəzən də mümkündür ki, ikinci dərəcəli ünvanlar belə cinayət işlərinə baxılmasına və ya hüquqi işlərin aparılmasına mane olsun. Lakin bu iki haldan başqa zahirən zamanın ötməsi adınada heç bir məsələ mövcud deyil.

1) Zinada müttəhim olunan şəxsi məhkəməyə çağırmaq olmaz. Amma şahidlər öncə gedib şəhadət versələr və ya zina zorakılıqla baş verərsə və zinaya məruz qalmış qadın şikayət edərsə və yaxud da müttəhim məsələn, naməhrəm qadınla xəlvətdə bir yerdə olmaq kimi digər cinayətlər etmişdirsə, bu işlərə görə məsuliyyətə cəlb oluna (məhkəməyə çağırıla) bilər.2) Yuxarıdakı cavabdan məlum oldu.3) İqrar aydın şəkildə olmalıdır. Qazının iqrar almaq üçün israr etməsinin heç bir əsası yoxdur. 4) Sükutla heç nə sübuta yetmir. Belə yerdə inkar lazım deyil; əksinə iqrarın təsiri var.

Qazının elmi hissi və ya hissə yaxın əsaslardan (meyarlardan) hasil olarsa, hüccətdir.

Bu hökm borclara məxsusdur.

Qazılar yekdil rəyə malikdirlərsə, maneəsi yoxdur. Lakin fikir ayrılığı olan halda, bir nəfər işi aparmalı və qərar çıxarmalıdır.

Heç bir dəlil və sübutun olmadığını fərz etsək, inkar edən şəxs and içməlidir, ehtiyat budur ki, onun vəlisi də (başçısı da) and içsin.

Bir cinayət işinə bir qazı baxmalıdır. Hərçənd o digərləri ilə məşvərət edə bilər.

Onlar şəri hakimin yanına gedib, öz sənədlərini təqdim etməlidirlər. Əgər and içmək lazım olsa, azyaşlının vəlisi (himayə edən, qəyyum) onların haqqını müdafiə etmək üçün and içə bilər.

“Birinci dərəcəli ünvanlar” baxımından cinayət işlərinə yenidən baxmaq üçün təkcə çıxış yolu budur: birinci mərhələdə olan qazılara göstəriş verilməlidir ki, mühüm məsələlərin (məsələn, qətl hadisələrində, mühüm mülki məsələlərdə və s.) ilkin mərhələsində qəti qərar çıxarmasınlar və yalnız öz məşvərət yönlü nəzər və məsləhətlərini qeyd etsinlər. Başqa sözlə, belə məsələlərdə hökm vermək (qərar çıxarmaq) onların qəzavət hüquqları dairəsindən xaricdir. Bununla da işlərə yenidən baxmaq üçün şərait yaranacaq və ikinci hakim cinayət işi üzrə bütün lazımi işləri apara, əlavə olaraq, birinci qazının məsləhətlərindən də istifadə edə biləcəkdir. Əlbəttə, bu, şikayət edən tərəflərin işə yenidən baxılmasını tələb etdikləri hallardadır. Amma əgər onlar işə yenidən baxılmasını tələb etməsələr, birinci qazı qəti qərar çıxara bilər. (Yəni bu halda hökm inşa etmək hüququna malikdir.)